Autorzy

Trwa wczytywanie

Roman Niewiarowicz

NIEWIAROWICZ Roman (15 I 1902 Lwów - 22 VII 1972 Warszawa), aktor, reżyser. Był synem Tadeusza N., inżyniera, i Heleny Milewskiej (zob. t. 1), mężem Ewy z Mochnackich. Uczęszczał do gimn. w Krakowie, potem we Lwowie, gdzie nast. zaliczył dwa semestry prawa na Uniw. Jana Kazi­mierza. Służył w 14 pułku ułanów jazłowieckich.
Zadebiutował 25 VI 1921 w roli Zbyszka ("Moral­ność pani Dulskiej") na scenie T. Małego we Lwo­wie. W 1921-23 grał w T. im. Słowackiego w Krakowie, ucząc się gry aktorskiej u J. Sosnowskie­go. W 1923-25 prawdopodobnie znów grał we Lwo­wie; 1925-31 występował w T. im. Słowackiego w Krakowie, 4 VI 1927 debiutował na tej scenie jako reżyser, wystawiając "Rewolucję w Porto Banos". W lipcu t.r. występował gościnnie we Lwowie, a później w marcu 1931 w tamtejszym T. Małym gościnnie reżyserował. Od 23 IX do 31 XII 1931 był reżyserem i aktorem zespołu, który pn. Zespół Lwowskiej Filii ZASP pod kier. W. {#os#17724}Siemaszkowej{/#} grał na scenie lwow. T. Rozmaitości, nast. do końca sez. 1931/32 pozostał w zespole T. Miejskich we Lwowie. W sez. 1932/33 grał w T. Polskim w Warszawie oraz reżyserował we Lwowie, w maju 1933 wystąpił w T. Miejskim w Bydgoszczy, gdzie też powrócił na pocz. sez. 1933/34 jako reżyser i aktor. Już w grudniu 1933 gościł na scenie T. Miej­skiego w Toruniu, od czerwca 1934 do końca sez. 1936/37 znów grał i reżyserował w T. Miejskich we Lwowie. Z tym zespołem wyjeżdżał na występy, m.in. do Przemyśla (październik 1934). Był wówczas także recenzentem teatr., swoje artykuły nadsyłał do "Wileńskiego Przeglądu Artystycznego". W 1937-39 należał do zespołu T. Letniego w Warszawie, w którym miał też pozostać na sez. 1939/40; ponadto reżyserował w warsz. T. Nowym i T. Wielkim. W czasie okupacji niem. był głównym reżyserem w warsz. jawnym T. Komedia (1940-42), wystąpił także w przedstawieniach organizowanych w krak. Starym T. przez A. Świechłę. Równocześnie był szefem jednej z brygad kontrwywiadu Związku Walki Zbrojnej - AK (pseud. Łada). Kierował m.in. akcją likwidacji Igo {#os#41991}Syma{/#} (1941). Został are­sztowany 17 V 1943 i osadzony na Pawiaku, potem więziony we Lwowie, skazany na śmierć, a po zmianie wyroku wywieziony do obozu koncentra­cyjnego w Gross-Rosen (Litomierzyce); 24 XII 1944 w Gross-Rosen przygotował "Jasełka polskie". Po wojnie sąd weryfikacyjny ZASP-u przyznał, że represje spotkały go za działalność niepodległościo­wą, ale jako reżyser nadużył tego stanowiska dla własnych korzyści materialnych oraz ambicji autorskich i reżyserskich (przygotował szesnaście insc., w tym siedmiu sztuk własnych) i pozbawił go w 1945 uprawnień organizacyjnych na jeden rok oraz prawa zajmowania w teatrze stanowisk artyst. na trzy lata, a także udzielił surowej nagany. Jednakże już w sez. 1945/46 N. grał i reżyserował w T. Miejskim we Wrocławiu, a od sez. 1946/47 na scenach krak.: w Starym T., T. Powszechnym TUR (1947/48), T. Dramatycznych (do 1954) i T. im. Słowackiego (1954-68). Ponadto gościnnie reżyse­rował, m.in. w Operetce Śląskiej w Gliwicach (1954), w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach (1957), Starym T. w Krakowie (sez. 1957/58), T. Polskim w Warszawie (1964). Na scenie Starego T. w Kra­kowie 1 X 1959 obchodził jubileusz czterdziesto­lecia pracy artyst. jako Pacjent w reżyserowanej przez siebie, własnej komedii "Gdzie diabeł nie mo­że". Po przejściu na emeryturę w 1968, zamieszkał w Warszawie.
Wysoki, chudy, o przenikliwym spojrzeniu, w swym dorobku aktorskim miał głównie role komediowe, farsowe, ale najbardziej był ceniony za role charakterystyczne. W okresie przedwojennym grał m.in. Wacława ("Zemsta"), Alfreda ("Mąż i żona"), Ludmira ("Pan Jowialski"), Księcia Reichstadtu ("Orlątko"), tyt. w "Cyrano de Bergerac", Boba ("Mecz małżeński"), Walerego ("Ładna historia"), Fouche ("Madame Sans Gene"), a także Parysa i Aleksandra ("Odprawa po­słów greckich"), Sobolewskiego ("Dziady"), Pana Mło­dego ("Wesele"), Korniłowa ("Tamten"), a po wojnie np. Kapitana Stanhope ("Kres wędrówki"), Gustawa ("Śluby panieńskie"), Nosa i Stańczyka ("Wesele"), Towiańskiego ("Noce narodowe"), Pułkownika Bieriozkina ("Złota kareta"). W filmie "Awantura o Basię" stworzył kapitalną postać aktora Walickiego (1959). Działalność scen. łączył z pracą lit., był autorem popularnych komedii i fars, grywanych często w 1. trzydziestych, a także pierwszych powojennych. Debiutował komedią "I co z takim robić" wystawioną pod pseud. F. Decres w T. Bagatela w Krakowie (1928) i T. Małym we Lwowie (1931). Do najbar­dziej znanych utworów należały ponadto: "Kochanek to ja" (1934), "Gdzie diabeł nie może" (1937), "Dla­czego zaraz tragedia" (1939), "Znajda" (1941), potem pt. "Ich dwóch" (1946), "Mezalians" (1942). Jako reżyser sięgał przede wszystkim po lekki re­pertuar komediowy, wielokrotnie po własne sztuki, poza tym po utwory: A. Fredry ("Przyjaciele" 1933, "Wielki człowiek do małych interesów" 1946, "Śluby panieńskie" 1946, 1963, "Ciotunia" 1951, "Damy i huzary" 1962), G. Zapolskiej ("Moralność pani Dulskiej" 1928, 1931, 1942, 1949, "Tamten" 1929, 1933, "Żabusia" 1965), ponadto po lekkie komedie i farsy, takie jak: "Grand Hotel" 1933, "Obrona Keysowej" 1935, "Mecz małżeński" 1935, "Ładna historia" 1936, "Kawiarenka" 1936, "Jaś z księżyca" 1936, "Madame Sans Gene" 1937 (Lwów), 1939 (warsz. T. Letni), "Ormianin z Bejrutu" 1937 (warsz. T. Letni); z re­pertuaru muz.: "Manewry jesienne" i "Książę Szirazu" 1938 (warsz. T. Wielki). Po wojnie wystawiał nie­kiedy także repertuar poważniejszy: "Faryzeusze i grzesznik" 1950, "Polacy nie gęsi" 1953, "Noce naro­dowe" 1954 (T. Poezji), "Złota kareta" 1956, "Leokadia" 1957, "Czajka" 1960, "Fedra" J. Racine'a 1963, "Kleo­patra" CK. Norwida 1963, "Pies ogrodnika" 1964 (warsz. T. Polski), zaś z repertuaru muz. "Księżniczka czardasza", który to spektakl MJ. Michałowski za­liczył do "najlepszych osiągnięć sceny gliwickiej w dziesięcioleciu", 1954. Był reżyserem słuchowisk radiowych, współautorem scenariuszy film., takich jak: "Skarb", "Szatan z siód­mej klasy", "Smarkula", "Żona dla Australijczyka". Współ­pracował m.in. z "Przekrojem", "Tygodnikiem Pow­szechnym".
Bibl.: Almanach 1971/72; Bibliografia dramatu; Felczyński: Fredreum s. 229; Formanowicz; Fredro na scenie; Hist, filmu L 3-5; Kudliński: Przypadki; Kwaskowski s. 144, 208, 296; Lorentowicz: T. Polski; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Orlicz (il.); Osiński: Repertuar; PSB t. 23 (E. Orzechowski, bibl.); Sto lat Starego Teatru; Stokowa: Wyspiański (il.); SWPP, seria 1; Echo Krak. 1972 nr 172; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 66, 175, 177-182, 1964 z. 1 s. 411, 416, 423; Teatr 1947 nr 1-2; Twórczość 1973 nr 3; Życie Warsz. 1972 nr 177, 178; Afisze, programy (m.in. "I co z takim robić", Wrocław 1945; X lat Państw. Operetki Śląskiej w Gliwicach 1952-1962, tu opinia MJ. Michało­wskiego; Teatr im. Słowackiego w Krakowie 1893-1963, il.), wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP; List R. Niewiarowicza z 9 VIII 1970, IS PAN.
Ikon.: W. Bartoszewicz: N. jako Andrzej Towiański (Noce narodowe), rys., tusz, 1954 - MTWarszawa; A. Stopka: Portret, rys. - MTWarszawa i portret karyk., rys., repr. Życie Lit. 1959 nr 41, 1960 nr 19; B. Cudzich: Portret, karyk., tusz - MHKraków, repr. Z. Nowakowski: Lajkonik, Kraków 1975; Fot. - Arch. Dok. Mech., ZASP. Film.: 1959 - Awantura o Basię (f.); Materiały - Ar­chiwum TVWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

4 zdjęcia w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji