Osoby

Trwa wczytywanie

Stanisław Milski

MILSKI Stanisław Jan, właśc. S.J. Hołyst (8 II 1897 Czchów w Krakowskiem - 4 IX 1972 War­szawa), aktor, reżyser, kierownik artyst. teatru. Po­chodził z rodziny chłopskiej. Był synem Jana Hołysta i Katarzyny z Rychterów. Ukończył szkołę baletową w Poznaniu, ale kontuzja po wypadku uniemożliwiła mu uprawianie zawodu tancerza. Wtedy zainteresował się dzięki L. Czechowskiemu dekoracją i kostiumologią teatralną. Występował, jak sam podawał, od 1916; w 1921-23 był zaan­gażowany w T. Polskim i Powszechnym w Wilnie (np. Dzięgiel w "Grochowym wieńcu"), w sez. 1923/24 w T. Polskim w Katowicach (np. Maciuś w "Zaczarowanym kole", Wołodyjowski w "Ogniem i mie­czem"), 1924/25 w T. Nowym w Poznaniu (np. Fred w "Pigmalionie"), 1925/26 w T. Miejskich we Lwo­wie, 1926-29 w T. im. Słowackiego w Krakowie, gdzie współpracował też z rozgłośnią PR. W 1928 wystąpił w Warszawie w t. Znicz, a w sez. 1929/30 znalazł się w zespole nowo otwartego t. dla dzieci Jaskółka, z którym współpracował do zamknięcia tej sceny w 1933. Później (do 1937) był reżyserem Teatru "Płomyka" przy Związku Nauczycielstwa Polskiego. W 1930 wyjeżdżał z zespołem I. Solskiej do Gdańska i Sopotu, zajmował się stroną organi­zacyjną prezentowanych przedstawień ("Dom kobiet", "Czworo ludzi w czterech ścianach"). Od lutego do maja 1932 był w zespole T. Polskiego w Gdyni pod dyr. S. Czapelskiego, z którym odwiedził Gdańsk, Chojnice, Kościerzynę, Wejherowo. Reżyserował tu "Burzę w szklance wody" (rola Dr. Merynlanda), "Roxy" (Tony), "Pierwsza pani Selby" (Allan), "Powrót posła" (Szarmancki). W sez. 1933/34 był zaangażowany w T. Miejskim w Łodzi, gdzie reżyserował kilka przedstawień dla dzieci, np. "Hanka u krasnoludków", "Czarodziejskie drzewko", "Pinokio", a także w T. Let­nim w Parku Staszica. W sez. 1935/36 i 1937/38 grał i reżyserował gościnnie w T. Miejskim w Toruniu, od 1937 współpracował z warsz. rozgłośnią PR jako spiker i lektor. W 1939-41 grał w T. Polskim w Wilnie, takie role jak: Józef ("Pastorałka"), Nick ("Maria Stuart" J. Słowackiego), Sielski ("W małym domku"), Błazen ("Wieczór Trzech Króli"). W marcu 1941 wystawił tu jedyny spektakl Sekcji Marionetek - widowisko lalkowe "Nowe szaty kró­la". W czasie okupacji niem. pracował jako woźnica na Wileńszczyźnie. W sez. 1944/45 był reżyserem Polskiego T. Dramatycznego w Wilnie, gdzie przy­gotował m.in. "Wieczór Mickiewiczowski" i "Pigmaliona". Z zespołem wil. przybył wiosną 1945 do Torunia i do jesieni t.r. był aktorem i reżyserem T. Ziemi Pomorskiej (np. "Damy i huzary"), nast. T. im. Jaracza w Olsztynie (sez. 1945/46, 1948-52, a w sez. 1945/46 także kier. artyst. tego teatru). Wy­stawił tu m.in. "Moralność pani Dulskiej", "Marię Stuart" J. Słowackiego, "Odwety", "Kamiennego gościa" i "Oświadczyny" (nagrodzone na Festiwalu Sztuk Ra­dzieckich, 1949), "Sułkowskiego"; za reżyserię i rolę Mroza ("Trzeba było iskry") otrzymał wyróżnienie na Festiwalu Pol. Sztuk Współcz. (1951). W sez. 1946/47 grał i reżyserował w T. im. Węgierki w Białymstoku oraz T. Domu Żołnierza w Lublinie, w 1948 w T. Klasycznym w Warszawie. W sez. 1955/56 reżyserował w T. Ziemi Lubuskiej w Zie­lonej Górze, równocześnie w tym sez. nawiązał współpracę z T. Wybrzeże w Gdańsku, gdzie re­żyserował do końca sez. 1963/64 (także dla Sceny Objazdowej), m.in. "Zielonego Gila", "Mandragorę", "Żołnierza i bohatera", "Wieczór Trzech Króli", "Ciężkie czasy" M. Bałuckiego. Ponadto na wielu scenach reżyserował gościnnie, m.in. w Studio Rapsodycz­nym w Gdańsku ("Pensja pani Latter", 1962), w T. i Nowym w Łodzi ("Kobieta w trudnej sytuacji", 1962; "Wicek i Wacek", 1964), w T. Dramatycznych w Szczecinie ("Pokusa", 1963). Od 1964 reżyserował w T. im. Osterwy w Lublinie, m.in. "Zejście do piekła", "Damę kameliową", "Śmierć gubernatora", "Ro­bin Hooda". W 1966 obchodził tu jubileusz pięć­dziesięciolecia pracy artyst. i w tym samym roku przeszedł na emeryturę.
W 1952 S. Marczak-Oborski pisał w "Teatrze": "Był najaktywniejszym bodaj inscenizatorem u nas po wojnie. Od 1945 zapisał na swym koncie prze­szło 50 premier, w tym 9 prapremier polskich au­torów współczesnych". Jednakże wg R. Tomczyka "warsztat reżysersko-inscenizacyjny i aktorski szli­fowany dotąd przez Milskiego na repertuarze kla­sycznym, a nastawiony nade wszystko na organi­zowanie widowiskowości i podnoszenie emocji, nie nadawał się do repertuaru sztuk współczesnych", odbiegając zwłaszcza od stylistyki t. intelektualnego, operującego kameralnymi środkami wyrazu. M. "uciekał się do ekspresyjnej gry aktorskiej, do szczodrego szafowania efektami plastycznymi i mu­zycznymi". Czasem ratował w ten sposób utwory dramatycznie słabsze, częściej recenzenci wypomi­nali, że "owa inwencja inscenizacyjna Milskiego przesłaniała treść i problemy sztuk, przyzwyczajając publiczność do wybujałej teatralizacji". Przy tym "ujawniał niezwykłą zręczność w formowaniu sce­nicznym krótszych form teatralnych, pojedyncze sy­tuacje rozbudowywał w niemal samoistne epizody". Jako aktor tworzył wyraziste sylwetki, np. "pełną temperamentu i zabawnej charakterystyczności" po­stać Marcina ("Stary kawaler"), czy Księcia d'Este ("Sułkowski") - "naturalizm doprowadzony do gro­teski w deformacji ciała i głosu" (S. Marczak-Oborski). W ostatnich latach życia na scenie nie wy­stępował, był natomiast popularnym aktorem film. (około sześćdziesięciu ról). Grywał zwykle role drugoplanowe, charakterystyczne, które dzięki je­go osobowości i umiejętnościom charakteryzatorskim stawały się prawdziwymi kreacjami, nazywa­no go nawet "wielkim aktorem małych ról", "mi­strzem epizodu". Niektóre z nich: Ojciec Szczęs­nego i Czerwiaczek ("Celuloza") - Państw. Nagroda Artyst. w 1954, Zajączkowski ("Tajemnica dzikiego szybu"), Profesor-sprzedawca ("Pożegnania"), Redaktor Pieniążek ("Popiół i diament"), General ("Gdzie jest generał?").
Bibl.: Almanach 1972/73; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; Dąbrowski: Na deskach t. 1; Hist. filmu t. 3 (il.), 4, 5; Janicki: Film pol. (tu film.); Jego siłą (W. Surzyński); Kuchtówna: Wielkie dni; Kwaskowski; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Mar­czak-Oborski: Zycie teatr. 1944-64; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Nawrat: Repertuar; PSB t. 21 (B. Berger; bibl.); Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu; T. Nowy w Poznaniu 1923-73; T. przy ul. Cegielnianej; Kur. Warsz. 1928 nr 41; Teatr 1952 nr 18 (S. Marczak-Oborski), 1978 nr 16; Afisze i programy (m.in. 40 lat Teatru im. S. Jaracza w Olsztynie, Olsztyn 1985; tu opinia R. Tomczyka), IS PAN, MTWarszawa; Akta, ZASP; Akt zgonu nr IV/1422/72 USC Warszawa-Ochota; Gawlik: T. Letni w Łodzi; Turo­wski: Teatr w Łodzi.
Ikon.: A. Perzyk: M. jako Bylica (serial TV - Chłopi), informacja katalog: Wystawa prac A. Perzyka, Warszawa czerwiec 1982; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, ZASP.
Film.: 1952 - Gromada (f); 1954 - Celuloza (f), Pod gwiazdą frygijską (f), Pościg (f); 1955 - Godziny nadziei (f), Pokolenie (f); 1956 - Nikodem Dyzma (f), Podhale w ogniu (f), Sprawa pilota Maresza (f), Tajemnica dzikiego szybu (f); 1957 - Pożegnanie z diabłem (f), Ziemia (f); 1958 - Ewa chce spać (f), Pętla (f), Pigułki dla Aurelii (f), Popiół i diament (f), Pożegnania (f), Zadzwońcie do mojej żony (f); 1959 - Baza ludzi umarłych (f), Biały niedźwiedź (f), Krzyż Walecznych, n. tyt. (f), Sygnały (f); 1960 - Kolorowe pończochy (f), Krzyżacy (f), Małe dramaty (f), Miasteczko (f), Szatan z siódmej klasy (f); 1961 - Dziś w nocy umrze miasto (f), Historia współ­czesna (f), Ostrożnie, Yeti (f), Świadectwo urodzenia, n. II (f); 1962 - Komedianty (f), O dwóch takich, co ukradli księżyc (f); 1963 - Kryptonim "Nektar" (f), Mansarda (f), Zacne grzechy (f), Zerwany most (f); 1964 - Echo (f), Gdzie jest generał? (f), Panienka z okienka (f), Przerwany lot (f); 1965 - Profesor Zazul (tv); 1966 - Faraon (f), Lenin w Polsce (f), Niewiarygodne przygody Marka Piegusa (s. tv), Pieczone gołąbki (f), Stawka większa niż życie (s. tv), Zawsze w niedzielę, n. Niedziela trzecia (f); 1967 - Bicz boży (f); 1968 - Hrabina Cosel (f.); 1969 - Czerwone i złote (f.), Do przerwy 0:1 (s. tv), Gra (f), Kierunek Berlin (f), Samotność we dwoje (f.); 1970 - Jak rozpętałem II wojnę światową cz. I (f), Lokis (f), Paragon, gola! (f); 1971 - Epilog norymberski (f.), Nie lubię poniedziałku (f), Pierścień księżnej Anny (f.); 1972 - Chłopi (s. tv), Samochodzik i templariusze (s. tv); 1973 - Chłopi (f); 1975 - Zwycięstwo (f); Materiały - Archiwum TYWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

1 zdjęcie w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji