Osoby

Trwa wczytywanie

Antonina Klońska-Sauer

KLOŃSKA Antonina, zamężna Sauerowa, z Kaweckich (24 IV 1883 Włocławek - 12 IV 1969 Kraków), aktorka. Była córką Piotra i Józefy Kaweckich. Ukończyła pensję w Warszawie. Sztu­ki aktorskiej uczyła się u R. Popiel-Święckiej i M. Trapszy, tańca u K. Eibla i J. Bieńkowskiego, śpiewu u S. Bruszewskiego. Zaczęła występować pod nazwiskiem panieńskim w krak. T. Ludowym (wiadomość niepewna); w styczniu i lutym 1903 grała tam m.in. Helenę ("Poszukiwacze skarbów") i Barbarę ("Kominiarz i młynarz"). Od kwietnia 1904 (wg jej własnej informacji) występowała w warsz. T. Ludowym, pocz. obsadzana w epizodycznych rolach tanecznych. Pierwszą rolę "z tekstem" otrzy­mała w sztuce "W koszu" (grudzień 1904). W sez. 1905/06 już jako Klońska występowała w T. Pol­skim w Kaliszu (pocz. pod dyr. S. Cieszkowskiego, potem S. Knake-Zawadzkiego). W sez. 1906/07 być może należała do zespołu T. Polskiego w Łodzi, bo w sierpniu 1907 z zespołem tego teatru wystę­powała w t. Renaissance w Warszawie. W sez. 1907/08 była w zespole J. Myszkowskiego w Lub­linie, od końca stycznia do maja 1908 w zespole objazdowym K. Kamińskiego, jesienią t.r. w T. Polskim w Kijowie, w 1909 (wg informacji samej K.) w zespołach wędrownych B. Bolesławskiego, M. Przybyłko-Potockiej (lato) i L. Szejera, być mo­że w tym czasie dorywczo w kabarecie Momus. Na sez. zimowy 1909/10 jako "wodewilistka" zo­stała zaangażowana przez S. Staszewskiego do te­atru w Sosnowcu. W 1911 występowała w zespole W. Kiedrzyńskiego w Płocku (kwiecień), w zespole J. Pawłowskiego, m.in. we Włocławku i Kaliszu (maj), jesienią 1911 w T. Polskim w Łodzi, w listopadzie t.r. z zespołem łódz. w Kaliszu, od grudnia w T. Zjednoczonym w Warszawie. W tym czasie zaczęła używać niekiedy na scenie podwój­nego nazwiska Klońska-Sauerowa. W T. Zjedno­czonym grała także w sez. 1911/12, m.in. Agatę ("Gwałtu, co się dzieje), w maju i czerwcu 1912 z zespołem tego teatru w Kaliszu, w październiku w Płocku. W sez. 1912/13 była aktorką T. Małego w Warszawie; zagrała tu m.in. Helenę Alving ("Upiory") i S. Jaraczem w roli Oswalda. W lecie 1913 (od 15 V) występowała w warsz. t. Bagatela, w sez. 1913/14 w T. Nowoczesnym, od końca października 1914 do kwietnia 1915 w T. Artystycznym pod dyr. L. Morozowicza, od września 1915 do stycznia 1916 w T. Artystycznym pod dyr. Z. Leńskiej i K Tatarkiewicza, na wiosnę w T. Praskim (tu m.in. roli Hanki "Moralność pani Dulskiej"), w lecie czerwiec-sierpień w t. Chochoł, w sez. 1916/17 T. Polskim w Łodzi, od maja do lipca 1917 w arsz. T. Artystycznym, w sez. 1917/18 ponownie u Łodzi, w sez. 1918/19 w T. Miejskim w Lublinie, w sez. 1919/20 w T. Powszechnym w Krakowie (m.in. jako znakomita Elżbieta w "Marii Stuart" F. Schillera), z zespołem tego teatru jesienią 1919 w Cieszynie. Rolę Joanny ("Noc listopadowa") zagrała w T. im. Słowackiego w Krakowie 19 VIII 1920 i pozostała na tej scenie do 1939. Wystąpiła tu min. w takich rolach, jak: Dziewka ("Klątwa", 1921), Ballantyna Fermir ("Tumor Mózgowicz", 1921), Ur­szula ("Gwałtu, co się dzieje", 1923), Gertruda ("Ham­let", 1925), Bobine ("Przyjaciele" A. Fredry, 1926), Matałkowska ("Tamten", 1929), Wirgilia ("Koriolan", 1930), Dobrójska ("Śluby panieńskie", 1933), Demeter ("Noc listopadowa", 1935), Matka ("Warszawianka", 1937). W czasie okupacji niem. nie występowała; utrzymywała się z renty inwalidzkiej. Do T. im. Słowackiego wróciła na pocz. 1945 i występowała w nim (po utworzeniu Miejskich T. Dramatycznych w sez. 1946/47 także na scenie Starego T.) do 1954. Od sez. 1954/55 do sez. 1964/65 wchodziła w skład zespołu Starego Teatru. Obchodziła tu ko­lejne jubileusze: 19 XI 1953 w roli Celiny Bełskiej ("Dom kobiet") pięćdziesięciolecie, w 1964 - sześćdziesięciolecie. Po wojnie grała m.in. Doktorową ("Żeglarz", 1946), Arete ("Odys wśród Feaków", 1947), Babkę ("Dom pod Oświęcimiem", 1948), Martę ("Głupi Jakub", 1949), Rejentową ("Krzyk jarzębiny", 1949), Siwicką ("W Błędomierzu", 1951), Duenię ("Ruy Blas", 1955), Marię Józefę ("Dom Bernardy Alby", 1956), Matkę Agnieszkę ("Port Royal", 1957), Mammeę ("Iry­dion", 1958), Lenę ("Jakiej mnie pragniesz", 1961), Józefę baronównę Obrock ("Matka" S.I. Witkiewicza, 1964). Pod koniec życia przebywała krótko w Schronisku Artystów Weteranów Scen Pol. w Skolimowie.
Obdarzona wybitną urodą, szczupła, o twarzy o regularnych rysach, do późnej starości zachowała dobrą figurę i postawę. Zaczynała od ról wodewi­lowych i operetkowych, śpiewała i tańczyła na sce­nie, recytowała wiersze w kabaretach. Wcześnie jednak (Helena Alwing w "Upiorach", 1913) ujawniła talent dram. i jako aktorka dram., potem chara­kterystyczna zdobyła sobie na scenie krak. znaczącą pozycję. W jubileuszowej roli Celiny Bełskiej "dała jeszcze jeden wyraz swej wysokiej klasy aktorskiej" (T. Kwiatkowski), a "jako Matka Agnieszka sku­piona, głęboka, dająca postać, jak to się mówi z jednej bryły a jednak bynajmniej nie sztucznie zmonumentalizowaną" (L. Jabłonkówna), była "znako­mita - surowa, doświadczona, fanatyczna, rutyno­wana w wierze i cierpieniu zakonnica" (L. Flaszen). Jej Duenię nazwał W. Zechenter "pysznie zaryso­wanym epizodem groteskowym". Miała w swoim dorobku artyst. ponad sześćset ról, a wszystkie "nie­zależnie od charakteru granej postaci i jej znaczenia w sztuce, nacechowane były kulturą i wybornym rzemiosłem aktorskim i nasycone ciepłem prawdzi­wego człowieczeństwa" ("Teatr" 1969). "Stwarzała na scenie postacie najrozmaitsze - od wielkich dam i królowych po proste niewiasty i wiejskie dziewczęta (Młoda w "Klątwie", by pozostać tylko w kręgu Wyspiańskiego). Od bohaterek tytułowych po drobne epizody". ("Dziennik Polski" 1969). Gra­ła także w filmach.
Bibl.: Almanach 1968/69; Cyganeria i polityka; Czachowska: Zapolska; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 186; Degler: Witkacy; Dymek z papierosa s. 140; Fredro na scenie; Hann: Shakespeare w Polsce; Hist. filmu t. 1, 3; Jasińska: Żywot Kamińskiego; Kaszyński; Teatralia; Z. Leśnodorski; Wśród ludzi mojego miasta, Kraków 1968; Olszewski: Śląska kronika; Sempoliński: Wielcy artyści; Sto lat Starego Teatru; Stokowa; Wyspiański; Taborski: T. pryw.; Dz. Poi. 1955 nr 138 (T. Kwiatkowski), 1969 nr 89; Echo Krakowa 1955 nr 51 (W. Zechenter), 1958 nr 28 (L. Flaszen), 1968 nr 87; Kron. Warsz. 1971 nr 1 s. 85-93 (M. Ślusarska); Kur. Warsz. 1907 nr 226; Scena i Szt. 1908 nr 4, 5, 15, 43, 1909 nr 36, 47, 52; Teatr 1958 nr 5 (L. Jabłonkówna), 1969 nr 16; Akta (tu fot.), ZASP; Afisze, programy (m.in. program jubileuszowy z 19 XI 1953), wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Ko­respondencja K., MHKraków (zbiory Muzeum Teatr); Wy­wiad z K., IS PAN
Ikon.: A. Lewczenko: Portret, pastel, 1923 - Stary Teatr Kraków; I. Mścichowska: K. jako Celina Beiska (Dom kobiet), olej, 1955 - MHKraków; K. Gajewski: Portret, rys. i K. jako Królowa Matka (Bolesław Śmiały), rys., kredka, 1937-38 - MHKraków; D. Boguszewska: Portret, rys., tusz, 1. pięćdziesiąte - MHKraków; K. Frycz: K. jako Maria Józefa (Dom Bernardy Alba), karyk. rys., tusz, 1956 - MHKraków; B. Cudzich: Karyk., rys., repr. Dz. Poi. 1964 nr 93; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

2 zdjęcia w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji