Osoby

Trwa wczytywanie

Halina Gall

GALLOWA Halina, właśc. Jadwiga Halina Maria Zofia G., z Kacickich (14 IX 1890 Warszawa - 9 V 1974 Kraków), aktorka, reżyser, dyrektor teatru. Była córką urzędnika kolejowego Józefa Kacickiego i pianistki Marii ze Zbierzchowskich, żoną Iwo Galla (zob. t. 1). Podawane najczęściej w opraco­waniach jej daty urodzenia - 1893 i 1895 są błędne. Uczyła się najpierw w szkole wiejskiej w Wilkowicach k. Białej Śląskiej (obecnie Bielsko-Biała); nast. ukończyła w Warszawie sześć klas gimn. S. Tołwińskiej oraz kursy handlowe J. Siemiradzkiej; w 1909-11 pracowała jako urzędniczka w warsz. firmie "S. Wierzbicki i S-ka". Od 1912 uczyła się w Klasie Dram. przy Warsz. Tow. Muz., a po jej ukończeniu w 1914 została zaangażowana do T. Polskiego w Warszawie i od czerwca t.r. występowała tam w epizodach. W sez. 1914/15 pocz. nadal w zespole T. Polskiego, nast. wyjechała do Rosji; w lutym i marcu 1915 występowała w zespole A. Zelwerowicza w Petersburgu, od jesieni 1915 w zespole pod kier. B. Skąpskiego w Mosk­wie, a w pierwszej poł. 1916 tamże w T. Polskim A. Szyfmana, gdzie grała m.in. Stellę ("Fantazy"), Lilię ("Lilia Weneda"), Zosię ("Wesele"). Uczestniczyła z grupą młodych aktorów pod kier. M. Limanow­skiego w pracach nad analizą "Dziadów". W Moskwie poznała też K. S. Stanisławskiego i wspominała później o zaszczytnej propozycji wstąpienia do jego Studia. Od sierpnia 1916 do 1918 występowała w T. Polskim w Kijowie pod dyr. F. Rychłowskiego, a od 21 IV do 30 VI 1918 tamże w Nowym T. Polskim w sali "Ogniwa" pod kier. J. Osterwy; później wróciła do Warszawy. W listopadzie 1918 grała w zespole objazdowym w Radomiu, Kaliszu, Częstochowie. W sez. 1918/19 występowała w T. Polskim, grała m.in. Córkę ("Wyzwolenie"), Fanny ("Pierwsza sztuka Fanny"); od marca 1919 kontynuo­wała pracę w grupie pod kier. M. Limanowskiego nad tekstem "Dziadów" oraz innych dramatów. W sez. 1919/20-1922/23 była aktorką T. im. Słowac­kiego w Krakowie; grała m.in. Ibissę ("Tumor Mózgowicz"), Tadzia ("Kurka wodna"), Joasa ("Sędziowie"), Marynę ("Wesele"), Amelię ("Horsztyński"), Pasierbicę ("Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora"), Harfiarkę ("Wyzwolenie"). W pocz. lipca 1921 w Krakowie poślubiła Iwo Galla, lecz dopiero w dru­giej poł. 1922 zaczęła używać na scenie nazwiska męża. Od lata 1923 (od pobytu w Spale) do 1929, wraz z mężem, wchodziła w skład zespołu Reduty, najpierw w Warszawie, a od 1925 w Wilnie. W Reducie grała m.in. Helenę ("Ponad śnieg"), Feniksanę ("Książę Niezłomny"), Rachel ("Wesele"), Łucję ("Okno"), Psyche ("Eros i Psyche"); równocześnie od 1923 w Instytucie Reduty rozpoczęła pracę peda­goga; w grudniu 1925 z ramienia Reduty wzięła udział w konferencji w Warszawie w sprawie ujed­nolicenia pol. wymowy scenicznej. J. Osterwa za­liczał G. do "redutowców kapitulnych" ("najstarsi, najdawniejsi, wypróbowani, wierni i żelazni"). W styczniu 1929 wyjechała z mężem za granicę - do Pragi, Wiednia, Berlina, Drezna. Od jesieni 1929 rozpoczęła pracę w nowo powstałym t. Jaskółka w Warszawie; objęła tu dział organizacji pracy oraz zaczęła reżyserować - 10 X 1929 wystawiła "Złotą kaczkę". W 1929-30 współpracowała też z Hebraj­skim Studiem Dram. w Wilnie. W sez. 1930/31 wraz z Cz. Zbierzyńskim kierowała objazdowym Wołyńskim T. Wojewódzkim z siedzibą w Łucku; reżyserowała w nim m.in. "Dzień bez kłamstwa". W 1931 otrzymała stypendium Min. Wyznań Religij­nych i Oświecenia Publicznego i wyjechała do Pa­ryża. Od marca 1932 występowała w T. im. Żeromskiego w Warszawie w roli Anny ("Tamten"). Później należała do zespołów prowadzonych przez męża: w sez. 1932/33-1934/35 Miejskiego T. Ka­meralnego w Częstochowie, 1935/36 Stołecznego T. Powszechnego w Warszawie, gdzie grała m.in. He­lenę ("Most"); w końcu ostatniego sez. współpraco­wała jako aktorka i reżyser z teatrem w Często­chowie pod dyr. K. Brodzikowskiego i reżyserowała tu w czerwcu i lipcu 1936 "Powrót mamy" i "Głowę w pętli". W sez. 1936/37 i 1937/38 występowała znowu pod dyr. męża w T. im. Bogusławskiego w Kaliszu i reżyserowała "Pastorałkę" (1937). W sez. 1938/39 grała Księżniczkę ("Uciekła mi przepióre­czka") w przedstawieniu Instytutu Reduty. Okres okupacji niem. spędziła w Warszawie. W 1941, po zabójstwie I. Syma, była aresztowana i więziona jako zakładniczka na Pawiaku. W teatrze nie występowała, pracowała m.in. jako kasjerka i magazynierka w restauracji "Ariaa" i pomocnica w szpitalu Dzieciątka Jezus. W 1941-44 (do powstania warsz.) prowadziła wraz z mężem tajne Studio Dramatyczno-Teatralne. Po upadku powstania Gallowie opuścili Warszawę i w pocz. 1945 przybyli do Krakowa. W kwietniu 1945 w zespole Starego T. grała Babcię ("Teoria Einsteina"); na scenie tej po­została w sez. 1945/46 i urządzała także poranki poetyckie. W sez. 1946/47-1948/49 była aktorką i reżyserem prowadzonego przez męża T. Wybrzeże w Gdyni; grała m.in. Maryńcię ("Ludzie są ludźmi"), reżyserowała w 1947 "Genewę", "Paquis10", w 1948 "Ocalenie Jakuba" (grała Joannę), "Dom kobiet" (grała Celinę Bełską); organizowała też i reżyserowała liczne programy poetyckie, gł. poranki, m.in. "Mic­kiewiczowskie ballady" (1946), "Ja kocham cały naród" (1949). Od pocz. sez. 1949/50 do końca listopada 1952, nadal pod dyr. męża, była aktorką T. im. Jaracza w Łodzi, później krótko w tamtejszym T. Powszechnym, gdzie od 18 XII 1952 grała Mille-rową ("Intryga i miłość"). W pocz. 1953 powróciła z mężem do Krakowa, gdzie od marca 1953, a nast. w sez. 1953/54 i 1954/55 była aktorką i re­żyserem w T. Młodego Widza (reżyserowała "Fircyka w zalotach" - 1954, "Ballady, fragmenty, poezje" - 1955). Jednocześnie w sez. 1954/55 współpracowała z T. Nurt w Nowej Hucie, w którym spra­wowała opiekę reżyserską oraz prowadziła wraz z W. Woźnikiem studio aktorskie. W sez. 1955/56-1963/64 należała do zespołu Starego T. w Krako­wie; reżyserowała tu w 1956 "Wysoką ścianę" (grała Teklę) i "Dom Bernardy Alba" (grała Marię Józefę); grała poza tym: Starą ("Krzesła", 1957), Marię Lwowną ("Niespokojna starość", 1959), Nianię ("Wujaszek Wania", 1959), Starą kobietę ("Cichy Don", 1964 - ostatnia rola). W 1964 przeszła na emeryturę. Poza sceną macierzystą gościnnie reżyserowała w 1961 "Burmistrza Stylmondu" w krak. T. Rozmaitości, a w 1962 "Dom kobiet" w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach. Zarówno przed II wojną świat, (od 1928), jak i po wojnie występowała w t. radiowym. Była członkiem zasłużonym SPATiF-ZASP. Długo grała z powodzeniem role liryczne, poetyckie, w początku kariery także młodych chłopców; póź­niej pogłębione psychologicznie role matek. W. Natanson wspominał ją z l. dwudziestych w Krakowie: "niepokaźna a jednak obdarzona niezwykłym darem sugerowania, trochę drażniącego i przekornego. Ta­ka pozostała w pamięci jako Ibissa w "Tumorze Mózgowiczu" Witkiewicza, w "Sześciu postaciach Pirandella", w sztukach Jewreinowa, Arcybaszewa". "Była drobną, szczupłą kobietą o zatroskanej twarzy i wielkich, smutnych oczach patrzących uważnie i mądrze" - opisywała G. z l. powojennych na Wybrzeżu M. Szczepkowska. S. Papee zwracał uwa­gę, że role jej "były zawsze twórcze, starannie przygotowane", a "zachwycała zwłaszcza nieskazi­telną dykcją i kameralnością gry". Reżyserowała także gł. sztuki kameralne, wyróżniając się w pracy wnikliwością i starannością.
Obok aktorstwa i reżyserii, trzecią domeną jej dzia­łalności była pedagogika, którą uprawiała blisko pięćdziesiąt lat. Była wybitnym pedagogiem, spe­cjalistką od nauki dykcji i recytacji; "nauczyła pięk­nej dykcji całe pokolenia aktorskie" (H. Małkowska). Od 1923 prowadziła zajęcia z wymowy i dykcji w Instytucie Reduty kolejno w Warszawie i Wilnie; opiekowała się młodzieżą Reduty w naj­trudniejszym okresie 1927-31 w Wilnie (właśc. pro­wadziła Instytut), nast. od 1931 do 1939 wykładała w Instytucie Reduty w Warszawie (także w "Oko­pie"). W 1941-44 prowadziła z mężem w konspi­racji Studio Dramatyczno-Teatralne. Od kwietnia 1945 uczyła wymowy, wiersza i podstaw gry scen. w Studiu Dram. Galla w Krakowie, a od jesieni 1946 do 1949 nadal w tym Studiu w Gdyni. W 1949-53 wykładała w PWSA w Łodzi, a 1953-68 w PWST w Krakowie. Po przejściu na emeryturę uczyła też dykcji w krak. PWSM. Ważną rolę odegrała we wszystkich poczynaniach i osiągnięciach teatr. Galla. Jak pisał Natanson, była jego "duchem opiekuńczym"; "spokojna, opanowa­na, obdarzona metodą pracy", "stała się mężowi bezcenną pomocą"; wg M. Szczepkowskiej była osobą o ogromnej energii i "poza pracą w teatrze, ona przyjmowała na siebie wszelkie zewnętrzne kon­takty", także "ona w tym artystycznym stadle re­prezentowała realizm i rozsądek".
Bibl.: Almanach 1973/74; U. Aszyk-Milewska: Iwo Gall. Poszukiwania teatralne, Łódź 1978 s. 13, 26, 28, 32, 40, 65, 143-145, 163, 172, 176 (il.); Degler: Witkacy (il.); Gall: Mój teatr s. 112, 123, 163, 165 (repr. portretu z 1924); Juliusz Osterwa. Reduta i teatr. Artykuły - wywiady - wspomnienia 1914-1947, Wrocław 1991; Kaszyński: Te­atr łódź.; Kaszyński: Teatralia (U.); Krasiński: Warsz. sceny; M. Limanowski: Duchowość i maestria. Recenzje teatralne 1901-1940, Warszawa 1992; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Czy wiesz (il.); Małkowska: Teatr mojego życia; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; O zespole Reduty s. 85, 175, 411, 414, 416 (tu opinia H. Małkowskiej); Orzechowski: Stary Teatr; PWST w Krakowie (il.); J. Ronard Bujański: Starego Teatru druga młodość, Kraków 1985; Simon: Spis przedstawień Reduty; Sto lat Starego Teatru; Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu (il.); Szczublewski: Żywot Osterwy; Śmigielski: Reduta; Wilski: Szkolnictwo; Głos. Pol. 1915 nr 6; Kur. Warsz. 1930 nr 218; Pam. Teatr. 1978 z. 1-2 (listy G.), 1990 z. 3-4 s. 540-551 (Z. Osiński); Prz. Teatr, i Kinematogr. 1921 nr 35 (il.); Teatr 1962 nr 8 (wypowiedź G.; il.), 1974 nr 13 (S. Papce), 1979 nr 4 (W. Natanson); Życie Lit. 1974 nr 21; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Akta, ZASP; Archiwum domowe Gallów, MHKraków; Listy G. do S. Broniszówny, MTWarszawa (sygn. D. 529 III); Straus: Repertuar 1914-15.
Ikon.: I. Gall: Dwa portrety (oleje: 1924, 1925) - MH Kraków; I. Gall Trzy portrety, rysunki: tusz, 1920, oł., 1921 i oł., ok. 1925 - MHKraków; I. Wicińska: Portret, rys., tusz, 1953 - MHKraków; Fot. - Arch. Dok. Mech.,
Bibl. Nar., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Film.: 1968 - Lalka (f.); 1972 - Trzecia część nocy(f.).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

3 zdjęcia w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji