Osoby

Trwa wczytywanie

Władysław Grabowski

GRABOWSKI Władysław (1 czerwca 1883 Warszawa – 6 lipca 1961 Warszawa),

aktor.

Po ukończeniu szkoły średniej uczył się rysunku, m.in. pod kierunkiem Wojciecha Gersona, a następnie studiował w Klasie Dramatycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Prawdopodobnie debiutował ok. 1903 jako uczeń Klasy Dramatycznej w warszawskim Teatrze Rozmaitości, wg innych źródeł w 1905 w teatrze łódzkim. Niewątpliwie należał do zespołu tego teatru w sezonie 1905/06 i brał udział w jego występach w Petersburgu oraz w Warszawie (w sali Filharmonii) wiosną 1906. W 1906-08 występował w Teatrze Miejskim w Krakowie, 1908–11 w teatrze polskim w Łodzi, w sezonie 1911/12 w Teatrze Małym w Warszawie. W 1912 został zaangażowany przez Arnolda Szyfmana do tworzonego właśnie zespołu Teatru Polskiego, wziął udział w występach zespołu w Rosji, a następnie występował w Teatrze Polskim w Warszawie do 1914.

Wybuch I wojny światowej zastał go w Krakowie. Tam występował przez krótki czas w Teatrze Nowości, a następnie w Teatrze im. Słowackiego. W 1916 wrócił do Warszawy, wiosną występował w Teatrze Polskim, w 1916–18 w Teatrze Letnim, 1918–25 ponownie w Teatrze Polskim (i w teatrach z nim związanych – w Teatrze Małym i Teatrze Komedia), w sezonie 1925/26 w Teatrze Letnim, 1926/27 w Teatrze Ćwiklińskiej i Fertnera, 1928–31 w Teatrach Polskim i Małym, 1931–33 w Teatrze Letnim, 1933 w teatrze Rozmaitości, a od 1934 w teatrach TKKT (po podziale zespołu w 1936 głównie w Teatrze Letnim).

Podczas II wojny światowej kilka razy wystąpił w teatrach jawnych w Warszawie, m.in. w Teatrze Komedia. W 1945–49 występował w T. Wojska Polskiego w Łodzi. 2 kwietnia 1946 obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy grając rolę Dyndalskiego (Zemsta). W 1950 wrócił do Warszawy i występował najpierw w Teatrze Polskim, a od 1951 do końca życia w Teatrze Narodowym. 23 listopada 1953 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy, grając rolę Stańczyka (Rzeczpospolita zapłaci).

Według Stanisława Dąbrowskiego Grabowski miał „doskonałe warunki amantowskie, wzrost, estetykę gestu, dykcję, oko sceniczne, regularne rysy, wytworną postawę”.

W pierwszym okresie swej działalności grał istotnie role amantów i bohaterów romantycznych, m.in. Percineta (Romantyczni), Pana Młodego i Poetę (Wesele), Marchbanksa (Kandida), a także Fantazego (Fantazy). Od ok. 1914 występował niemal wyłącznie w repertuarze komediowym i farsowym. Zdobył wówczas ogromną popularność, m.in. w takich rolach jak: Blond (Król), Mariusz (Murzyn warszawski), Tibor (Niebieski lis), Szarmancki (Spazmy modne), Ludwik XI (Król włóczęgów), Kręćki (Aszantka), Wicek (Wicek i Wacek), Rotmistrz (Damy i huzary), a przede wszystkim Chudogęba (Wieczór Trzech Króli). Po II wojnie świat. odnosił sukcesy w rolach Orgona (Świętoszek), Gąski (Wesele Figara), Belzebuba (Igraszki z diabłem), Venture’a (Sułkowski). Ostatnią jego rolą był grany w 1957 Dyrektor (Aszantka).

Władysław Grabowski i Anna Belina w filmie Ryszarda Bolesławskiego „Cud nad Wisłą” (1921).
Źródło: fototeka.fn.org.pl

Od 1911 wystąpił w ponad trzydziestu filmach. Często występował też w radiu, m.in. w ostatnich latach życia w cyklu audycji Wesoły kramik.

Styl gry Grabowskiego określił Adam Grzymała-Siedlecki jako „excentric artyzm”, Aleksander Zelwerowicz zaś jako „rodzaj szarży, ale zawsze szarży stylowej, rasowej”. Leon Schiller pisał, że jest on „uosobieniem kapitalnego instynktu teatralnego, który pozwala mu lawirować między groteską artystyczną a wyrazem realistycznym”. Wg Jerzego Leszczyńskiego „bawiąc się każdą figurą, w którą się wcielał, dając ujście swemu pysznemu humorowi, pomysłowości niezwykłej, poprzez fantastyczne – jemu tylko właściwe akcenty dykcji, wężowe skręty swej figury i gesty, potrafił pokazać człowieka”. Także w życiu prywatnym stanowił, wg Aleksandra Zelwerowicza, „typ oryginała, którego zachowanie się, sposób bycia, wymowa, głos, ruchy, specyficzny rodzaj humoru i dowcipu, tworzyły całość skończoną, swoistą i zgoła nie dającą się porównać z żadnym z jego rówieśników”.

Bibliografia

Almanach 1960/61; Banaszkiewicz, Witczak; Grzymała-Siedlecki; Świat aktorski; Jewsiewicki: Materiały; Lorentowicz: T. Polski; Dz. łódz. 1949 nr 75; Express wiecz. 1953 nr 279; Film 1961 nr 30; Prz. kult. 1953 nr 41 (J. Macierakowski); Radio i Telewizja 1961 nr 30 (K. Rudzki); Stolica 1961 nr 34; Teatr 1953 nr 19 (A. Zelwerowicz, J. Macierakowski; tu il.), 1961 nr 15; Życie Warsz. 1953 nr 279 (J. Leszczyński); Afisze, IS PAN; Programy jubileuszowe 1946 (H. Szletyński) i 1953 (L. Schiller, S. Dąbrowski, H. Auderska; tu il.).

Ikonografia

B. Rychter-Janowska: G. jako Percinet (Romantyczni), pastel, ok. 1907 – MTWarszawa; J.P. Janowski: Portret, olej, 1946 – SPATiF; W. Filipiak: G. jako Grzegorz (Grzegorz Dyndała), olej, 1954 – Muzeum w Lublinie; E. Głowacki: Portret, karyk., rys., repr. Pani 1923 nr 4/5; J.P. Janowski. Portret, rys. 1953, repr. program jubileuszowy 1953; J. Żebrowski: G. jako Dyrektor (Aszantka), rys. repr. Express Wieczorny 1957 nr 169; Fot. pryw. i w rolach – MTWarszawa.

Filmografia

1934 – Czy Lucyna to dziewczyna?; 1935 – Dwie Joasie, Kochaj tylko mnie, Wacuś, Dodek na froncie; 1936 – Papa się żeni, Trędowata; 1937 – Dorożkarz nr 13, Dziewczęta z Nowolipek, Ordynat Michorowski, Trójka hultajska; 1938 – Sygnały, Szczęśliwa trzynastka, Wrzos, Za zasłoną, Zapomniana melodia; 1939 – Żona i nie żona; 1946 – Dwie godziny.

Nagrania

Role (Wesele – A. Czechowa, Grube ryby, Wesele Figara, Zwady miłosne, Wieczór Trzech Króli, Dwa nadzwyczaj prawdziwe zdarzenia, Dom otwarty, Zrzędność i przekora), fragmenty prozy – Teatr PR; Humoreski, słuchowiska – Arch. Dok. Mechanicznej.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji