Osoby

Trwa wczytywanie

Helena Puchniewska

HELENA JOANNA PUCHNIEWSKA (1891-1971) - aktorka teatralna i filmowa;
Ur. 12 VII 1891 w Warszawie w rodzinie Marcelego i Emilii z domu Matie. Była młodszą siostrą aktora Klemensa Puchniewskiego i bratanicą aktora i dyrektora teatru, Józefa Puchniewskiego.
Prawdopodobnie zadebiutowała w 1908. Później grała w teatrach Lublina, Warszawy, Kijowa, Wilna Sosnowca, Grodna, Łodzi (Teatr Miejski, ok. 1927-28), Częstochowy (Teatr Kameralny, ok. 1937).
Kilkakrotnie występowała w Kaliszu. Po raz pierwszy z zespołem J. Jerzyńskiego w Teatrze Letnim w Ogródku Warszawskim (5 VI-5 IX 1912). Wystawiono wtedy operetki i farsy. Ponownie w III 1923 z zespołem aktorów warszawskich (m.in. E. Biernacki, H. Bożewska, W. Lenczewski) w sali Stow. Rzem. Chrześc. przy Piekarskiej w Wojnie i miłości Chełmickiego. W tym samym roku - od 16 do 19 IV, a potem w V i VI - z aktorami stołecznego Teatru Komedia zagrała w Powrocie z wojny R. de Flersa i E. de Croisetta, Diable F. Molnára, Obowiązku H. Lavedana i Igraszkach miłości A. Schnitzlera. Po raz ostatni wystąpiła w Kaliszu między 8 V a 20 VII 1926 wraz z Zrzeszeniem Artystów Zawodowych Teatru Miejskiego w Płocku. Przedstawienia odbywały się na zmianę w sali 29 Pułku Strzelców Kaniowskich, w Teatrze Letnim oraz w kinie "Oaza". Zagrała wtedy m.in. w Uciekła mi przepióreczka S. Żeromskiego i w Moralności pani Dulskiej G. Zapolskiej.
W czasie okupacji nie występowała, pracując w kuchni dla aktorów ZASP. Po wojnie grała w teatrach łódzkich: Powszechnym TUR (1945-46, 1949), Wojska Polskiego (1946-49), T. "Osa" (1949-54), T. Satyryków (1954). Od 1957 aż do 1966 związana była z Teatrem Ziemi Rzeszowskiej (od 1959 T. W. Siemaszkowej). Stworzyła wiele charakterystycznych ról, min. Dziudziulińską w Klubie kawalerów M. Bałuckiego, Staruszkę w Cudotwórcy A. Sterna, Hiacyntę w Szelmostwach Skapena Moliera, Erynię w Weselu Wyspiańskiego, Gosposię w Wielkanocy S. Otwinowskiego, Starą Babę w Krakowiakach i Góralach W. Bogusławskiego.
Wystąpiła w drugoplanowych rolach w pierwszych powojennych filmach polskich: Dwie godziny (1946), W chłopskie ręce (1946) Jasne łany (1947), Ulica Graniczna (1948), Pierwszy start (1950), Celuloza (1953). Pamiętne epizody stworzyła w filmach L. Buczkowskiego, w Zakazanych piosenkach (1946) - handlarka "rąbanką" w pociągu, oraz w Skarbie (1948) - Jagusia ze słuchowiska radiowego Antoś Migdał nie wrócił.
Zm. 8 VIII 1971 w Pełkini k. Jarosławia.
Zamężna z Żebrowskim.

Bibliografia: Kaszyński S. Teatralia kaliskie, Łódź 1972; Kozłowska I., Teatr w Kaliszu w okresie II Rzeczypospolitej, Kalisz 2005; Leksykon polskich filmów fabularnych 1997 (red. Słodowski J), Warszawa 1997; Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980, Warszawa 1994; Strony internetowe: www.filmpolski.pl, www.zasp.bmnet.pl;
Źródło: Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, tom 3
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz

PUCHNIEWSKA Helena Joanna, zamężna Żebrow­ska (12 VII 1891 Warszawa - 8 VIII 1971 Pełkinia k. Jarosławia), aktorka. Była córką Marcelego P. i Emilii z domu Matie, bratanicą Józefa Puchniewskiego (zob. t. 1), siostrą Klemensa Puchniewskiego (zob. t. 1). Działalność rozpoczęła zapewne w 1908: od 11 czerwca występowała w Lublinie w zespole T. Pola, od 20 czerwca w t. ogr. Bagatela w Warszawie kierowanym przez J. Puchniewskiego. W 1909 (styczeń) była w zespole operetkowym w Kijowie, w 1911 również w Kijowie, od czerwca do września 1912 z zespołem J. Jerzyńskiego w Kaliszu, w sez. 1912/13 najpierw w Sosnowcu z zespołem H. Czarneckiego, potem w Częstochowie z zespołem J. Puchniewskiego. Niektóre wiadomości z tego okresu mogą dotyczyć Stefanii Puchniewskiej (zob. t. 1). W maju 1914 występowała w T. No­woczesnym w Wilnie, latem t.r. w łódz. T. Prze­glądów, w 1918 brała udział w przedstawieniach dla pol. wojska dawanych przez teatr z Mińska Li­tewskiego (dyr. B. Skąpski). Następnie grała w Sos­nowcu z zespołem H. Czarneckiego (sez. 1920/21), w T. Miejskim w Grodnie (sez. 1921/22), w 1923 z grupą aktorów warsz. pod kier. W. Lenczewskiego w Płocku (marzec) i Kaliszu (kwiecień-czerwiec). Latem 1924 występowała w teatrze w Brześciu, w sez. 1924/25 w teatrze w Grodnie, w sez. 1925/26 w Płocku z zespołem K. Wojciechowskiego, a latem 1926 była ze Zrzeszeniem Artystów Zaw. T. Miej­skiego w Płocku na występach w Kaliszu. W 1927-35 występowała w T. Miejskim w Łodzi, potem zapewne grała w Wilnie, w sez. 1937/38 w T. Kameralnym w Częstochowie, a w sez. 1938/39 w T. Miejskim w Sosnowcu.
W czasie okupacji niem. nie występowała, praco­wała m.in. w kuchni koleżeńskiej ZASP-u. Po woj­nie wróciła na scenę w Łodzi; była w T. Powszech­nym TUR (1945-46), T. Wojska Pol. (1946-49), a nast., do 1954, w T. Osa, kolejno przekształca­jącym się w T. Mały i T. Satyryków. W 1957 zaangażowała się do T. Ziemi Rzeszowskiej i wy­stępowała tam do 1966.
Znane są jej role dopiero z końca 1. dwudziestych; była wtedy aktorką wyraźnie charakterystyczną, gra­ła m.in.: Gubernatorową ("Dziady", 1927), Stręczycielkę ("Krzyczcie, Chiny!", 1932), Poldzię ("Pieniądz to nie wszystko", 1933), Tadrachową ("Moralność pani Dulskiej", 1938), Ciotkę ("Gałązka rozmarynu", 1938). Po wojnie, w Łodzi występowała m.in., jako: Żelazna ("Panna Maliczewska"), Ruczkowska ("Żołnierz królowej Madagaskaru"), Stara baba ("Cud mniemany, czyli Kra­kowiacy i Górale"), Pokusa I ("Igraszki z diabłem"), w Rzeszowie grała już rzadko, m.in. Kliminę ("Wesele"), Staruszkę I ("Cudotwórca"), Flipotę ("Świętoszek").
Bibl.: Kaszyński: Teatr łódz.; Kaszyński: Teatralia; Konarska-Pabiniak: Repertuar; T. przy ul. Cegielnianej; Żywot: Dwadzieścia sezonów; Dz. Kij. 1911 nr 32; Kur. Litew. 1914 nr 99; Kur. Pol. 1924 nr 218; Kur. Warsz. 1908 nr 165, 1909 nr 26, 1921 nr 252, 1938 nr 116. Prz. Teatr, i Kinematogr. 1924 nr 15; Scena i Szt. 1914 nr 8; Świat Teatr. 1912 nr 3, 5; Ziemia Lub. 1908 nr 153; Akta (tu fot.), ZASP.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

1 zdjęcie w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji