Katarzyna Żbikowska
ŻBIKOWSKA Katarzyna (30 X 1884 Wólka Szczawińska k. Płońska - 17 VI 1967 Skolimów k. Warszawy), aktorka. Była córką chłopa, Heliodora Ż., i Józefy z Karpińskich. Ukończyła gimn., a nast. uczęszczała do Szkoły Aplikacyjnej w Warszawie. Na popisie szkolnym w 1909 grała rolę Bogumiły ("Sarmatyzm"). W lecie 1909 zaczęła występować w zespole M. Przybyłko-Potockiej w Częstochowie. W sez. 1909/10 należała do zespołu H. Czarneckiego w Płocku, Ciechocinku i Włocławku, a w sez. 1910/11 była z tym samym zespołem w Lublinie. W lecie 1911 występowała u H. Halickiego w Ciechocinku, a w sez. 1911/12 w kierowanym przez tegoż zespole w Lublinie. Od maja 1912 grała u B. Oranowskiego w Wilnie, potem zapewne w Sosnowcu, w sez. 1913/14 u F. Rychłowskiego w Kijowie, W okresie I wojny świat. przebywała w Warszawie; występowała kolejno w: T. Udziałowym (sez. 1914/15), T. dla Wszystkich, Ludowym, Nowoczesnym (lato 1915), Współczesnym i znów w Nowoczesnym (sez. 1915/16). W 1917 brała udział w objeździe z M. Mrozińską. Potem występowała znów w Warszawie w T. Ludowym i Sfinks (sez. 1917/18), wiosną 1918 w objazdowym zespole M. Bogusławskiego m.in. w Kaliszu, a jesienią u L. Jaroszyńskiego w Płocku. W 1918-20 grała w T. Miejskim w Łodzi pod kier. F. Rychłowskiego. Od jesieni 1920 do 1930 była stale zaangażowana w T. Polskim w Poznaniu. W sez. 1930/31 występowała w T. Miejskich we Lwowie, 1932 w T. Polskim w Gdyni, 1932-36 w T. Nowym w Poznaniu, a 1936-39 tamże w T. Polskim. Podczas II wojny świat. przebywała w Warszawie. W 1940-41 występowała w jawnym T. Komedia. Po wojnie wróciła do Poznania i grała w 1945-48 w T. Polskim, a w sez. 1948/49 w T. Nowym. Od 1949 do przejścia na emeryturę w 1960 należała stale do zespołu T. Domu Wojska Pol. w Warszawie, przekształconego później w T. Dramatyczny. Na scenie tego teatru obchodziła w 1960 jubileusz pięćdziesięciolecia pracy. Od 1964 przebywała w Schronisku Artystów Weteranów Scen Pol. w Skolimowie. Już w pierwszym roku pracy w teatrze korespondent "Sceny i Sztuki" przyznał jej "wybitne zdolności w zakresie ról liryczno-dramatycznych". W początkowym okresie grała m.in. Marynę i Rachel ("Wesele"), Krasawicę ("Bolesław Śmiały"), Klarę ("Zemsta"), Młynarkę ("Zaczarowane koło"). W okresie międzywojennym największe sukcesy odnosiła w rolach komediowych, takich jak np. Katarzyna ("Spadkobierca"), w której zyskała uznanie autora, a także: Mirandolina ("Oberżystka"), tyt. w "Madame Sans Gene", Starościna ("Powrót posła"), Żona ("Ich czworo"), grała też np. Hestię ("Wyzwolenie"). W ostatnich latach występowała w rolach charakterystycznych, jak np.: Dulska ("Moralność pani Dulskiej"), Czepcowa ("Wesele"), Matka ("Wczoraj i przedwczoraj"), Piastunka ("Antygona" J. Anouilha), Staruszka ("Diabeł i Pan Bóg").
Bibl.: Almanach 1966/67; Dąbrowski: Na deskach t. 1 (il.); Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Sempoliński: Wielcy artyści; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 411, 414, 417, 421, 423, 425, 428; Sikorski: Szkoła Aplikacyjna s. 11, 15, 17, 21, 27, 41, 43, 48, 91; T. Dramatyczny w Warszawie (il.); T. przy ul. Cegielnianej; Kur. Warsz. 1909 nr 200; Scena i Szt. 1909 nr 52 (il.); Akta (tu fot.), ZASP; Afisze i programy (m.in. program jubileuszowy Z i F. Chmurkowskiego, il.), IS PAN; Afisze, programy, dokumenty, MTWarszawa; Afisze, Uniw. w Poznaniu; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: J. Żebrowski: Ż. jako Żona sprzedawcy dywanów (Dobry człowiek z Seczuanu), karyk., rys., repr. Express Wiecz. 1956 nr 68; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN.
Film.: Fragm. materiałów film. z 1960, Arch. WFD.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
