Osoby

DAMIĘCKI Dobiesław (2 IV 1899 Karniewek, pow. Pułtusk -10 IV 1951 Warszawa), aktor, reżyser. Był synem Stefana D. i Karoliny z Pomaskich, mężem tancerki Jadwigi Hryniewieckiej, potem aktorki Ireny Górskiej, ojcem aktorów Damiana D. i Macieja D. W 1917 ukończył gimn. w Warszawie i rozpoczął studia na Uniw. Warszawskim. W 1918-20 był na froncie, następnie podjął przerwane studia. W 1921 brał udział w III Powstaniu Śląskim. W 1924 wstąpił do Instytutu Reduty i po roku nauki został w sez. 1925/26 przyjęty do zespołu Reduty. W 1926 występował także w T. im. Bogusławskiego. Równocześnie był wykładowcą w To­warzystwie Uniwersytetów Robotniczych. W 1925-27 jako aktor Reduty występował w Wilnie, Grodnie i wielu innych miastach Polski. Wysoki blondyn o wy­razistych, niebieskich oczach i regularnych rysach twarzy, odznaczał się dużym temperamentem i wdzię­kiem osobistym. Do wybitniejszych jego ról z tego okresu zalicza się Konrad ("Wyzwolenie") i Rodrygo ("Cyd"). W sez. 1927/28, 1928/29 i 1929/30 należał do zespołu T. Miejskiego w Łodzi. Na sez. 1930/31 prze­niósł się do Lwowa i występował tam w T. Wielkim i Rozmaitości grając m.in. rolę Palacza ("Krzyczcie Chiny"); rolę tę powtarzał potem w T. Ateneum. W ostat­nim kwartale 1931 występował w T. Melodram w War­szawie. W styczniu 1932 wrócił do Lwowa i do końca sez. występował w T. Miejskich, w lecie z zespołem lwow. w Krynicy. 16 IV 1932 został wraz z L. Schille­rem zatrzymany przez policję we Lwowie za podpisanie odezwy wyrażającej solidarność z ukr. ruchem rewo­lucyjnym (nazajutrz zwolniony). W sez. 1932/33 i 1933/ /34 występował w T. Ateneum kierowanym przez S. Ja­racza i L. Schillera i należał do czołowych aktorów tego teatru. Ważniejsze role z tego okresu: Shorti ("Czarne getto"), Kapitan von Schletow ("Kapitan z Koepenick"), Stefan ("Major Barbara"), Mario Maloneck ("Dorota Angermann"), Borys Sawinkow ("Borys Sawinkow"). W sez. 1933/34 rozpoczął występy w T. Polskim. Od sez. 1934/35 wszedł w skład zespołu t. warsz. objętych dyr. TKKT. Grał na scenach T. Polskiego, Narodowego, Nowego, Letniego, Małego. Wystąpił m.in. w nast. rolach: Raskolnikow ("Zbrodnia i kara"), Holofernes ("Judyta" J. Giraudoux), Edmund ("Król Lear"). Od sez. 1937/38 do wybuchu II wojny świat. należał do zespołu T. Narodowego. W 1936 został członkiem Naczelnej Rady Artystycznej ZASP, a w 1937 człon­kiem Zarządu Głównego. W warunkach konspiracji (1939-1945) był przedstawicielem ZASP w tajnej Radzie Teatralnej. W 1945 został wybrany prezesem ZASP i pełnił tę funkcję do rozwiązania organizacji w 1950. Podczas okupacji w czasie II wojny świat. brał udział w ruchu oporu; od 1941 podejrzewany o wykonanie wyroku Podziemia na aktorze kolaborancie Igo Symie (14 III rozesłano za D. i jego żoną listy gończe) musiał ukrywać się przed gestapo. Mieszkał wraz z rodziną pod Ostrowcem Świętokrzyskim pod przybranym nazwiskiem Józefa Bojanowskiego, uczestnicząc w dal­szym ciągu w pracy konspiracyjnej (ogłaszał artykuły w prasie podziemnej, organizował tajne nauczanie). Po zakończeniu wojny w 1945 założył w Ostrowcu Świętokrzyskim liceum ogólnokształcące. Działalność artyst. podjął w 1945 w T. Wojska Polskiego w Łodzi, grając rolę tyt. w "Weselu Figara". W sez. 1946/47 nie był stale związany z żadnym teatrem. Występował i reżyserował gościnnie w Bydgoszczy, Białymstoku, Wrocławiu, Świdnicy, Jeleniej Górze, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Toruniu, Olsztynie, Łodzi, Poz­naniu, Gdańsku i Gdyni. Ważniejsze jego role z tego okresu: Władysław ("Lekkomyślna siostra"), Ryszard Dudgeon ("Uczeń diabła"), Major ("Fantazy"). W sez. 1947/ 48 występował w T. Nowym w Warszawie, w nast. sez. objął kier. artyst. T. Rozmaitości (pełnił tę funkcję do 15 II 1950). W tym okresie grał m.in. Harrego Smitha ("Harry Smith odkrywa Amerykę") i Jowisza ("Amfitrion 38"); reżyserował "Żabusię", "Lekkomyślną siostrę" i "Ma­zepę". Od stycznia 1951 do końca życia należał do zespołu T. Współczesnego w Warszawie. W dziejach t. pol. zapisał się jako ofiarny rzecznik interesów aktorstwa i organizator życia związkowego.
Bibl.: Fallek: Cztery sezony; Lipiec: Zelwerowicz i scena łódz­ka; Jewsiewicki: Materiały; Kaszyński: Teatr łódz.; Lorentowicz: T. Polski (il.); Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Schiller: Teatr ogromny; Simon: Spis przedstawień Reduty; Dz. pol. 1948 nr 211; Głos wielk. 1948 nr 37; II. Kur. pol. 1947 nr 74; Kur. warsz. 1930 nr 66, 1932 nr 271; Pam. teatr. 1963 z. 1-4, 1968 z. 3; Programy, IS PAN; Spis ZASP 1949; Życiorys własny, MTWarszawa; Zb. E. i M. Wiercińskich, IS PAN.
Ikon.: Z. Szpingier: Portret, rys., 1948 - MTWarszawa; J. Że­browski: D. jako Bartnicki (Żabusia), rys., 1948 - MTWarsza­wa; E. Głowacki: Portret, rys., repr. Teatr 1951 nr 7; Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa, zb. I. Górskiej-Damięckiej.
Film: 1933 - Dzieje grzechu, Wyrok życia; 1936 - Róża; 1938 - Profesor Wilczur.
Nagrania: Wypowiedzi okolicznościowe - Arch. Dok. Me­chanicznej .
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973