Artur Młodnicki
MŁODNICKI Artur Karol (28 sierpnia 1911 lub 1910 Lwów – 16 lipca 1972 Wrocław), aktor, reżyser, kierownik artystyczny teatru. Rok urodzenia 1910 podaje księga immatrykulacyjna Uniwersytetu Jagiellońskiego, a 1911 – akt zgonu.
Był synem Adama Młodnickiego, inżyniera, i Kazimiery z Jasińskich, mężem najpierw Ireny Tomaszewskiej, potem aktorki Zofii Petri, następnie aktorki Zdzisławy Młodnickiej z Zarembów, ojcem aktorki Iwy Młodickiej i plastyczki Małgorzaty Młodnickiej.
Kształcił się w Gimnazjum im. Batorego we Lwowie (maturę zdał w 1929), później odbył służbę w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Po powrocie do Lwowa rozpoczął studia prawnicze, kontynuowane w latach 1932–33 na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.
W czasie studiów statystował w krakowskim T. im. Słowackiego, od 1933 był w zespole artystycznym tego teatru. Po ustąpieniu Juliusza Osterwy z dyrekcji teatru krakowskiego w 1935 podążył za nim do Warszawy, gdzie zdał eksternistyczny egzamin aktorski PIST-u i zaangażował się w tym samym roku do Teatru Malickiej. W 1936–38 grał w T. Polskim w Poznaniu, w sez. 1938/39 w T. Miejskim w Częstochowie. Wyjątkowo korzystne warunki zewnętrzne (wysoki, przystojny, reprezentacyjny) i kultura osobista predestynowały go przede wszystkim do ról amantów, ale już w okresie przedwojennym grywał też role charakterystyczne. Ważniejsze, to m.in. Świstos (Krakowiacy i Górale), De Virien (Historia dwu serc), Kamil (A jednak miłość), Rudomski (Ponad śnieg), Witomski (Dziewczyna z lasu), Bogucki (Panna Maliczewska), Teofil (Głupi Jakub).
Okupację niemiecką przeżył we Lwowie utrzymując się z pracy fizycznej (kelner, malarz pokojowy, sprzedawca). Równocześnie był współorganizatorem konspiracyjnych koncertów, wieczorów literackich, a 3 czerwca 1944 wziął udział w przedstawieniu Ich czworo (w roli Męża) na strychu Domu Parafialnego przy ul. Św. Zofii 35.
W tej samej roli wystąpił 19 sierpnia 1944 w spektaklu inaugurującym działalność Polskiego T. Dramatycznego. Na scenie lwowskiej w sez. 1944/45 grał ponadto Otto Hilmera (Burmistrz Stylmondu), Boba Benneta (Cały dzień bez kłamstwa), Doktora Bemola (Moja siostra i ja), Wernyhorę (Wesele), Zbyszka (Moralność pani Dulskiej). W 1945/46 w Olsztynie, na scenie T. im. Jaracza zadebiutował jako reżyser (m.in. Dzień bez kłamstwa, Moja siostra i ja, Wesele). We wrześniu i październiku 1946 występował gościnnie w Warszawie, Krakowie, Katowicach i Wrocławiu w sztuce Niebieski lis. W sez. 1946/47 początkowo w t. Siedem Kotów w Krakowie (Odys w Moja żona Penelopa), następnie jeszcze w tym samym sez. związał się z T. Komedii Muzycznej i Polskim w Szczecinie, gdzie grał i reżyserował też w sez. 1947/48, m.in. Moją żonę Penelopę, Rozdroże miłości, Moralność pani Dulskiej (ponownie grał Zbyszka) i Krawca w zamku (z cieszącą się wielkim powodzeniem rolą Artura Lortigana). W sez. 1948/49 należał do zespołu T. Nowego w Poznaniu; grał tu m.in. Piszczalskiego (Jadzia wdowa), Chopina (Lato w Nohant), Hrabiego Richmond (Król Ryszard III), Pastora Morella (Candida); reżyserował Porwanie Sabinek z gościnnym występem Józefa Węgrzyna. Wiosną 1949 nawiązał współpracę z T. Osa w Łodzi i w kwietniu tego roku wystawił tu Jadzię wdowę, w sez. 1949/50 grał i reżyserował na tej scenie (np. Oberżystkę). W następnych latach występował w Warszawie, m.in. w 1951 w T. Syrena, 1952 w T. Domu Wojska Pol., gdzie też reżyserował.
Zaangażowany w 1952 przez W. Horzycę do T. Dramatycznych we Wrocławiu, pozostał wierny tej scenie do końca życia. Tu kreował blisko połowę spośród ponad stu pięćdziesięciu ról, jakie miał w swym dorobku. Było wśród nich wiele ważnych i granych z powodzeniem ról dramatycznych, choć uznanie przyniosły mu przede wszystkim role komediowe. Jak pisał Tadeusz Banaś w programie jubileuszowym Młodnickiego, predestynował go do nich „silnie rozwinięty zmysł humoru” oraz to, że „w komedii też prawdopodobnie czuje się najlepiej, rozporządza w niej niewyczerpaną skalą aktorskiego wyrazu – od parodii i sarkazmu po humor czarny i absurdalny. Niezawodnym instynktem aktorskim bezbłędnie umie zawsze odszukać właściwy, jedyny ton”. „Zdarzało mu się na przestrzeni lat czterdziestu kilkakrotnie grać tę samą rolę w różnych realizacjach scenicznych – nigdy nie była to kopia poprzedniego ujęcia – zawsze umiał i chciał wydobyć nie dostrzeżoną lub pominiętą poprzednio cechę odtwarzanej osobowości. Niekiedy przebudowywał swe pierworodne ujęcia całkowicie”. Ważniejsze role z okresu wrocławskiego: Hrabia Wacław (Mąż i żona 1953, 1965), Gospodarz (Wesele, 1956, 1960), Karenin (Anna Karenina, 1958), Generał (Policjanci, 1959), Osip (Rewizor, 1960), Otello (Otello, 1961), Rotmistrz (Damy i huzary, 1962), Profesor (Inkarno, 1963), Mefistofeles (Kordian, 1966), Jowialski (Pan Jowialski, 1966), Woźniak (Kondukt, 1969). Reżyserował w tym okresie m.in. Lato w Nohant (1956), Ararat (1956), Ladacznicę z zasadami (1957), Przy drzwiach zamkniętych (1957), Kowal, pieniądze i gwiazdy (1958).
Jako reżyser współpracował gościnnie z innymi scenami wrocławskimi, np. z T. Młodego Widza, Operą (Eros i Psyche, Widma, 1955), Operetką Dolnośląską (Hrabina Marica, 1955, Czar walca, 1958), gdzie też w sez. 1958/59 sprawował kierownictwo artystyczne, a ponadto – z T. Ziemi Opolskiej w Opolu, T. Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. W sez. 1963/64 wystąpił gościnnie w Starym T. w Krakowie raz jeszcze w roli Gospodarza (Wesele). Na scenie T. Polskiego we Wrocławiu 25 marca 1972 obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy artyst. jako Stary Aktor i Karmazyn w Wyzwoleniu.
Był cenionym aktorem filmowym, grał m.in. Radcę Kotowicza (Popiół i diament), Pułkownika (Lotna), Tomasza (Jak być kochaną), Albina Niementowskiego (Pamiętnik pani Hanki). Brał udział w wielu audycjach radiowych i telewizyjnych. Przez wiele lat kierował wrocławskim oddziałem ZASP-u, a w 1971 otrzymał tytuł honorowego przewodniczącego.
Miarą popularności Młodnickiego we Wrocławiu były przyznawane mu wielokrotnie w wyniku plebiscytów „Słowa Polskiego” Wrocławskie Iglice.
Bibliografia
Almanach 1971/72; Danowicz: Ujarzmianie Melpomeny; Dąbrowski: Na deskach t. 1 (il.); Fik: 35 sezonów; R.M. Groński: Od Siedmiu Kotów do Owcy. Kabaret 1946–1968, Warszawa 1971 s. 249; Hist. filmu t. 3–5; Kaszyński: Teatr łódz.; Kelera: Takie były zabawy; Kelera: Wrocław; Jankowski, Misiorny; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; PSB t. 21 (B. Berger; tu bibl. i ikon.); Teatry w Szczecinie 1945–65; T. Polski Wrocław 1945–65; Życie teatr. w Częstochowie; Afisze, programy (tu m.in. Artur Młodnicki 40 lat pracy scenicznej, Wrocław 1972, il. i ikon.), wycinki prasowe, IS PAN.
Ikonografia
M. Młodnicka: Portret, rzeźba (dwa egzemplarze) – własność rodziny i MHWrocław; W. Bartoszewicz: Portret, rys., Szkicownik z lat 1947–51 – Bibl. Raczyńskiego; J. Rotbaum: M. jako Volpone (Volpone), 1961 – MHWrocław; M. Młodnicka: Portret, karyk., rys., repr. Artur Młodnicki 40 lat pracy scenicznej, Wrocław 1972; Fot. – Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Filmografia
1947 – Zakazane piosenki (f.); 1948 – Ostatni etap (f.); 1950 – Dwie brygady (f.); 1953 – Żołnierz zwycięstwa (f.); 1955 – Opowieść atlantycka (f.); 1956 – Podhale w ogniu (f.); 1958 – Historia jednego myśliwca (f.), Popiół i diament (f.); 1959 – Biały niedźwiedź (f.), Cafe pod Minogą (f. I), Lotna (f.); 1960 – Milcząca gwiazda (f. – prod. pol.-NRD); 1961 – Dziś w nocy umrze miasto (f.); 1963 – Jak być kochaną (f.), Mandrin, le bandit gentilhomme – Mandrin (f. prod. franc.-włos.), Pamiętnik pani Hanki (f.); 1964 – Giuseppe w Warszawie (f.); 1965 – Błękitny pokój (tv), Rękopis znaleziony w Saragossie (f.); 1966 – Czterej pancerni i pies (s. tv), Katastrofa (f.); 1967 – Die Gefrorenen Blitze – Zamrożone błyskawice (f. – prod. NRD), Zabijaka (tv); 1968 – Lalka (f.); 1970 – Ostatni świadek (f.); 1971 – Motodrama (f.); Nos (tv); 1973 – Czarne chmury (s. tv), Wesele (f.); Fragm. materiałów film. z 1963, Arch. WFD; Materiały – Archiwum TVWarszawa.
Nagrania
Role – Red. Dok. Inf. PR, wypowiedź okolicznościowa – Arch. Dok. Mech.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, t.II, PWN, Warszawa 1994.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
