Osoby

BYRSKI Stanisław (1911–1966) – brat Tadeusza,

scenograf, dyrektor teatru.

Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1939). Pracował w Muzeum Narodowym i w Instytucie Propagandy Sztuki. W czasie II wojny światowej modelator i projektant w Stolarsko-Zabawkarskiej Spółdzielni Pracy. W 1943 brał udział w Wystawie Malarstwa Podziemnego w Warszawie przy ul. Kruczej.

Po wojnie zamieszkał w Łodzi. Pracował krótko w Wydziale Kultury, następnie, jako nauczyciel w Szkole Przemysłu Artystycznego. Przez wiele lat był profesorem łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Artystycznej, w której kierował katedrą malarstwa.

W 1946 zainteresował się teatrem lalkowym. W tymże też roku wespół z Wandą Byrską opracował scenografię do przedstawienia O żaczku-szkolaczku w Dziecięcym Teatrze Kukiełkowym RTPD w Łodzi. W sezonach 1946/47–1957/58 był kierownikiem plastycznym tego teatru (od 1948 pod nazwą Teatr Lalek Pinokio). Od 11 października 1957 do końca sezonu 1961/62 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym. Do jego najważniejszych prac scenograficznych należą: Historia cała o niebieskich migdałach (1947, 1957), Pinokio (1948, 1957), Czarodziejski kalosz (1948), Pieśń Sarmiko (1951), Pierścień i róża (1958), Dziadek Zmruż-Oczko (1959), Bajka chińska (1960), Pan Twardowski (1962).

Współpracował też z lalkowym Teatrem Baj w Warszawie, dla którego m.in. przygotował scenografię do spektakli Czarodziejski kalosz (1949) i Kret i zając (1950). W 1958 dla Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach opracował scenografię do Powrotu Odysa Stanisława Wyspiańskiego.

Źródło: Tadeusz Byrski, W pogoni za teatrem, redakcja i noty biograficzne Iwona Arkuszewska, Dorota Buchwald, Monika Krawul, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2015.
 

Biogram ze Słownika biograficznego teatru polskiego

BYRSKI Stanisław Roman (24 listopada 1911 Warszawa – 3 stycznia 1966 Łódź),

scenograf, dyrektor teatru.

Był synem Stanisława i Karoliny Byrskich, bratem aktora i reżysera Tadeusza Byrskiego, mężem Wandy Byrskiej z Pawło­wskich, scenografa i reżysera.

Uczył się w War­szawie w Gimnazjum im. Reja (matura w 1928). Na­stępnie studiował przez dwa lata na Wydziale Huma­nistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, a później malarstwo sztalugowe w pracowni Mieczysława Kotarbińskiego w Akademii Sztuk Pięknych (dyplom w czerwcu 1939). Pracował także w Mu­zeum Narodowym i w Instytucie Propagandy Sztu­ki.

W czasie II wojny światowej pracował jako mo­delator i projektant w Spółdzielni Pracy Stolarsko-­Zabawkarskiej; w 1943 brał udział w Wystawie Malarstwa Podziemnego w Warszawie przy ul. Kru­czej. Po wojnie zamieszkał w Łodzi.

Pracował krótko w Wydziale Kultury, następnie jako nauczyciel w Szkole Przemysłu Artystycznego. Przez wiele lat był profesorem łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, w której kierował katedrą malarstwa. Sam malował głównie pejzaże, portrety, mar­twe natury. W 1946 zainteresował się teatrem lal­kowym; w tymże roku z Wandą Byrską opracował scenografię przedstawienia O żaczku-szkolaczku w Dziecięcym Teatrze Kukiełkowym Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Łodzi. W sezonie 1946/47–1957/58 był kierownikiem plastycznym tego teatru (od 1948 pn. Teatr Lalek Pinokio). Od 11 października 1957 do końca sez. 1961/62 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Pinokio. Projektował w nim scenografie sam lub z żoną; najważniejsze prace: Historia cała o nie­bieskich migdałach (1947, 1957), Pinokio (1948, 1957), Czarodziejski kalosz (1948), Pieśń Sarmiko (1951), Pierścień i róża (1958), Dziadek Zmruż-­Oczko (1959), Bajka chińska (1960), Pan Twardow­ski (we wrześniu 1962). Współpracował też z lal­kowym Teatrem Baj w Warszawie, gdzie wystawiono w jego scenografii sztuki: Czarodziejski kalosz (1949) i Kret i zając (1950), z Teatrem Młodego Widza w Poznaniu (sezon 1951/52); w 1958 dla Teatru im. Że­romskiego w Kielcach opracował scenografię Po­wrotu Odysa.

Bibliografia

Kaszyński: Teatr łódz.; Strzelecki: Plastyka teatr.; W kręgu Baja; 25 lat Państw. T. Lalek Pinokio, Łódź 1970; Akta, ZASP; Akt zgonu nr IV-18/1966, USC Łódź-Śród­mieście; Materiały w Pracowni Dokumentacji Sztuki Współ­czesnej, IS PAN; Programy, IS PAN.

Ikonografia

Fot. - IS PAN, ZASP.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, t.II, PWN, Warszawa 1994. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.