Osoby

Trwa wczytywanie

Jerzy Duszyński

DUSZYŃSKI Jerzy Zbigniew (15 V 1917 Moskwa - 23 VII 1978 Warszawa), aktor. Był synem Fe­liksa i Marii Kazimiery D., mężem najpierw aktorki Hanki Bielickiej (ślub w 1939 w Wilnie), później Heleny z Urbaniaków. Początkowo studiował na Uniw. Warsz. oraz w szkole zdobniczej; nast. prze­niósł się do PIST-u, który ukończył w 1939. De­biutował 25 VII 1939 w roli Kuzynka ministra ("Genewa") w T. Polskim w Warszawie. W sez. 1939/40 i 1940/41 występował w T. Polskim w Wilnie; grał m.in. Oliviera ("Szczęśliwe dni"), An­drzeja ("Ładna historia"), Zbyszka ("Moralność pani Dulskiej"), Rizzia ("Maria Stuart" J. Słowackiego), Studenta ("Żeglarz"). W 1941-44, w czasie okupacji niem., przebywał nadal w Wilnie i pracował jako kelner w restauracji hotelowej. Po wkroczeniu wojsk radzieckich do miasta, występował w Polskim T. Dramatycznym, a od lipca do września 1944 także w zorganizowanym przez L. Sempolińskiego teatrze pn. Ogród Artystów. W końcu 1944 z częścią ze­społu wil. T. Lutnia przybył do Białegostoku i do końca sez. 1944/45 występował w miejscowym te­atrze. Potem przeniósł się do Łodzi, gdzie w sier­pniu 1945 występował w programie "Złota polska jesień", przygotowanym przez L. Sempolińskiego, a prezentowanym na scenie letniego T. Bagatela; we wrześniu t.r. grał tam (wraz z żoną) w komedii "I co z takim robić". Od sez. 1945/46 został zaan­gażowany do zespołu T. Kameralnego Domu Woj­ska Polskiego w Łodzi; po raz pierwszy wystąpił 10 I 1946 w roli Jakuba ("Głupi Jakub"); do 1949 grał w tym teatrze jeszcze: Wacka ("Stara cegielnia"), Ryszarda Opalińskiego ("Produkcja pana Brandta"), Dicka Donelly'ego ("Dzień bez kłamstwa"), Karola Lomaxa ("Major Barbara"), Jerzego ("Spotkanie"), Jima ("Szklana menażeria"), Amfitriona ("Amfitrion 38"), Ho­racego ("Szkoła żon"), Jeffriesa ("Wyspa pokoju"). Z zespołem łódz. T. Kameralnego (który zmienił na­zwę na T. Współczesny) przeniósł się do Warszawy. Występował w nim do końca sez. 1954/55; grał m.in. Willego ("Niemcy"), Devego Grahama ("Trzy­dzieści srebrników"), Piotra Kochanowskiego ("Droga do Czarnolasu"). W sez. 1955/56 był aktorem T. Syrena, 1956/57 T. Narodowego, 1957/58 grał w zespole objazdowym, 1958-60 ponownie w T. Sy­rena; 1960/61-1965/66 w T. Ateneum, 1966-71 w T. Klasycznym, a 1971-78 w T. Rozmaitości. Do najlepszych jego ról na scenie w T. Ateneum na­leżały: Howard ("Śmierć komiwojażera", 1960), Piotr ("Męczeństwo z przymiarką", 1961) - "Może niezbyt sprawnie, ale w każdym razie jasno pokazał syl­wetkę bezwolnego, świadomie poddanego bezsen­sowi swego życia kabotyna" (A. Jarecki); Proboszcz ("Duże jasne", 1962) - "Wyglądał i poruszał się w sutannie, jak gdyby narodził się na proboszcza. Wy­buchy śmiechu budził swoim komizmem" (K. Bey­lin); Reneau Picart ("Marie Octobre", 1963) - "Grę jego cechowała powściągliwość i opanowanie" (K. Beylin); Ksiądz Urban Grandier ("Demony" 1963) - "Zagrał z godnym uznania wysiłkiem, miał kilka dobrych momentów i ładnie wyglądał ucharakteryzowany na prowincjonalnego Richelieu" (R. Szydłowski). W 1974 obchodził jubileusz trzy­dziestopięciolecia pracy artystycznej. Ostatnią jego rolą był Król Filip ("Dyl Sowizdrzał", 1978). Obdarzony urodą - wysoki, szczupły brunet o regularnych rysach i ujmującym uśmiechu, pięknie prezentował się na scenie i grał przede wszystkim role amantów. Zarzucano mu pewną sztywność, i brak aktorskiego temperamentu i głębszej interpretacji ról. Jako Willy ("Niemcy") był zdaniem H. Voglera "tylko papierowym manekinem w esesow­skim mundurze", jako sierżant Lefebvre ("Madame Sans Gene") - "był może za mało rubaszny, na­tomiast świetnie wyglądał w stroju dygnitarza" (L. Sempoliński).
W pierwszych latach po II wojnie świat. był najpo­pularniejszym pol. amantem filmowym. Wielkie po­wodzenie przyniosła mu np. rola Romana Tokarskiego w "Zakazanych piosenkach" (1947). Jedną z ostatnich zagranych przez niego ról film. był Józef Piłsudski ("Śmierć prezydenta", 1977). Występował też w Teatrze TV.
Bibl.: Almanach 1977/78; Hist. filmu t. 3 (il.), 4, 5; Janicki: Film pol. (il.); Sempoliński: Druga połowa; T. Współczesny w Warszawie (il.); Wilski: Szkolnictwo; Ekran 1978 nr 34; Express Wiecz. 1962 nr 26 (K. Beylin), 1963 nr 168 (K. Beylin); Kultura 1978 nr 34 (K. T. Toeplitz); Nowa Kultura 1962 nr 12 (A. Wirth); Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 215, 225 (il.), 228, 230, 231, 258-262, 1986 z. 2-3 s. 345, 355-358; Stolica 1961 nr 7 (W. Natanson); Sztandar Młodych 1961 nr 16 (A. Jarecki); Teatr 1949 nr 12 (H. Vogler); Trybuna Ludu 1963 nr 168 (R. Szydłowski); Pro­gramy, wycinki prasowe, IS PAN; Akta, ZASP.
Ikon.: L. Jeśmanowicz: Trzy karyk. (rys.); D. jako Zbyszko (Moralność pani Dulskiej), tusz, kredka, ok. 1940, repr. Pam. Teatr. 1986 z. 2-3 s. 334, D. w roli (Tessa), kredka, piórko, ok. 1940 oraz D. jako Ryś (Dlaczego zaraz tragedia), kredka, piórko, ok. 1939-40 - IS PAN; J. Duszyński: Autokarykatura, rys., 1965, repr. Stolica 1965 nr 8; J. Żebrowski: D. w programie rewiowym, karyk., rys., repr. Express Wiecz. 1956 nr 148; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Film.: 1947 - Zakazane piosenki (f.); 1949 - Skarb (f.); 1951 - Warszawska premiera (f.); 1952 - Młodość Cho­pina (f.); 1953 - Żołnierz zwycięstwa (f.); 1954 - Au­tobus odjeżdża 620 (f.), Domek z kart (f.); 1957 - Dwie godziny (f.); 1959 - Awantura o Basię (f.), Cafe pod Minogą (f); 1961 - Kram z piosenkami (d.), Mąż swojej żony (f.); 1963 - Daleka jest droga (f); 1964 - Panienka z okienka (f.); 1966 - Przedświąteczny wieczór (f); 1968 - Dzieci z naszej szkoły (s. tv), Idzie żołnierz (tv); 1969 - Człowiek z M-3 (f.), Do przerwy 0:1 (s. tv); 1970 - Hydrozagadka (tv), Jak rozpętałem II wojnę światową, cz. II (f.), Paragon, gola! (f.); 1973 - Godzina szczytu (f.); 1975 - Noce i dnie (f); 1976 - Ocalić miasto (f), Wielki układ (f); 1977 - Śmierć prezydenta (f.); 1978 - Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz (f), Układ krążenia (f.); 1979 - Doktor Murek (s. tv); 1981 - Indeks (f); Fragm. kronik i materiałów film. z 1947-78, Arch. WFD; Materiały - Archiwum TV Warszawa.
Nagrania: Role - Arch. Dok. Mech., Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

41 zdjęć w zbiorach :+

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji