Janina Macherska
MACHERSKA Janina, z Gradowskich (16 VI 1895 Warszawa - 25 IV 1964 Warszawa), aktorka. Była córką Antoniego Grudowskiego i Eugenii z Arciszewskich, żoną -> Włodzimierza M. Do 1919 używała na scenie nazwiska panieńskiego. W 1913 ukończyła z odznaczeniem Klasę Dramatyczną przy Warsz. Tow. Muzycznym. W grudniu 1913 debiutowała w T. Nowoczesnym w Warszawie. W 1915 wyjechała z rodziną do Rosji. Po powrocie do Warszawy w 1919 zaczęła występować w t. Qui Pro Quo. 25 IX 1919 w Warszawie wyszła za mąż za aktora Włodzimierza Macherskiego i od tego czasu używała jego nazwiska. Występowała najpierw w kabaretach i t. rewiowych w Warszawie: w 1920-21 w t. Qui Pro Quo, w sez. 1921/22 w t. Nietoperz, w 1922-24 w t. Qui Pro Quo, w 1924 w t. Stańczyk, w sez. 1924/25 w t. Qui Pro Quo, w 1925-27 w t. Perskie Oko, w 1927 w t. Karuzela, w 1928 ponownie w t. Qui Pro Quo. Jesienią 1922 grała również w T. Komedia. Od 1928 zaczęła występować na scenach dram.; w 1928-31 grała w T. Polskim i T. Małym w Warszawie, w sez. 1931/32 w T. Miejskim w Łodzi, w 1932-39 ponownie w Warszawie, najpierw w T. Miejskich, potem na scenach TKKT, gł. w T. Narodowym, T. Letnim i T. Nowym. Brała udział w przedstawieniach Warsztatu Teatralnego PIST: w "Żabusi" (marzec 1938) i "Kobiecie o małym sercu" (czerwiec 1939). W czasie okupacji niem. podczas II wojny świat. pracowała jako kelnerka w kawiarni "Sztuka" w Warszawie, potem w restauracji w Konstancinie. W 1945 występowała w T. Wojska Polskiego w Lublinie, w 1946-49 w T. Wojska Polskiego w Łodzi. Od 1949 przeszła do T. Polskiego w Warszawie i w zespole tego t. pozostała do zgonu. 9 IX 1954 obchodziła jubileusz trzydziestopięciolecia pracy scenicznej. W ostatnich latach życia brała czynny udział w pracach SPATiF; była członkiem Zarządu Gł., zajmowała się sprawami samopomocy koleżeńskiej, opiekowała się Schroniskiem Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. Była wykładowcą w PWST w Warszawie. Grała wiele ról komediowych i charakterystycznych. Wg J. Macierakowskiego "Przy zdecydowanej charakterystyczności w rysowaniu postaci odznaczała się dużym poczuciem humoru i umiejętnością podawania scenicznego dowcipu". Ważniejsze role: Maria ("Wieczór Trzech Króli"), Wicherkowska ("Dom otwarty"), Natalia ("Gęsi i gąski"), Aktorka ("Rozum i głupstwo"), Betsaba ("Bunt Absaloma"), Maryna i Marysia ("Wesele"), Podstolina ("Zemsta"), Pani Chybka ("Wesołe kumoszki z Windsoru"), Pani Dobrójska (Śluby panieńskie). Kasztelanowa Gnojeóska (Polacy nie gęsi), Sabina ("Wysoka ściana"), Łechcińska ("Rozbitki"), Pani Cini ("Tak jest, jak się państwu zdaje"). Grała w pol. filmach.
Bibl.: Almanach 1963/64; Dymek z papierosa s. 266, 284. 300, 378, 379; Jewsiewicki: Materiały; Kaszyński: Teatr łódz.; Lorentowicz: T. Polski; Sempoliński: Wielcy artyści (il.); Express wiecz. 1964 nr 102; Kur. warsz. 1919 nr 276; Stolica 1964 nr 22; Teatr 1965 nr 19; Afisze i programy, IS PAN; Program T. im. Mickiewicza w Częstochowie sez. 1962/63 (J. Macierakowski); Akta Min. Kultury i Sztuki; Akta SPATiF.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa.
Film.: 1936 - Papa się żeni; 1938 - Sygnały; 1959 - Awantura o Basię; 1963 - Kryptonim Nektar.
Nagrania: Rola (Rozbitki) - Teatr PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
