Wiadomo, że jest to najtrudniejsza w teatralnej robocie sztuka Moliera. I najostrzejsza. I po trzech stuleciach najbardziej żywotna. Bardziej jeszcze niż inne wywodzi się z ducha walki i żywiej, wyraźniej niż w innych ten duch w niej przetrwał. Przetrwał - nie uwikłany tutaj w rodzinne perypetie Orgonów i komedio­we zwady kochanków ani nawet w sa­tyryczne sztychy i karykaturalne ry­sunki z natury, ani nawet w kreacje typów i przypadłości rodzaju ludzkiego. Przetrwał - skojarzony właściwie z na­gim mitem i modelem wyzywającego nonkonformisty, przy czym ów model jest przewrotnie jak najdalszy od wzor­ca heroicznego: oto bowiem nonkonfor­mista o najfatalniejszej renomie i naj­bardziej dwuznacznej reputacji! A na dodatek chytrus i gracz - przynaj­mniej do tego punktu, który dzieli grę od bezwarunkowej kapitulacji. Byłby to więc szczególny model nonkonformizmu ze znakiem ujemnym. Genetycznie i historycznie wyjaśniony wprawdzie do końca (typ arys