Tak, to już historia. Aniśmy się obejrzeli, kiedy zdarzenia, w których braliśmy sami nie tak dawno udział, stały się hi­storią. Jeszcze kilka lat temu "Kolumbowie" byli powieścią współczesną, którą czytaliśmy nieledwie jak publicystykę, spieraliśmy się o nią, dyskutowaliśmy nad jej problemami i ich rozwiązaniami. Dziś pod­stawowe myśli tej książki wy­dają się właściwie bezsporne. "Kolumbowie" są powieścią obrachunkową. Ale nie oba­wiajmy się tego słowa. Każdy okres życia narodu wymaga literackiego obrachunku, dania świadectwa prawdzie. Byleby tylko obrachunek odpowiadał naszemu poczuciu rzeczywi­stości, był zbliżony do prawdy historii - nikt nie będzie prze­ciw niemu protestował. Czas jest najlepszym sędzią zdarzeń i relacji o nich. Z pewnego dystansu możemy znakomicie ocenić to wszystko, co się stało i utwory, które opowiadają o tym. Przedstawienie "Kolumbów" w Teatrze Powszechnym wy­kazało, że powieść Bratnego wytr