Historycy teatru powiedzą nam, czym były kolejne premiery "Ró­ży" Żeromskiego. Historycy litera­tury określą rangę i znaczenie tego dramatu w dziejach piśmiennictwa narodowego. Ale o tym, czym jest dziś naprawdę "Róża", powiedzieć nam mo­że tylko teatr . Ani ranga zabytku lite­rackiego, ani najpiękniejsza nawet tra­dycja teatralna nie są bowiem w stanie stworzyć żywego teatru. Na to trzeba czegoś więcej: trwałości artystycznej, wagi żywej myśli, w dziele zawartej, geniuszu literatury i wielkości teatru - a więc tego wszystkiego, co sprawia, że żywe są ,,Dziady", "Nieboska", "Sen srebrny Salomei", "Fantazy", ,,Za ku­lisami", "Wesele". "Różę" Żeromski za­mierzył ambitnie, pisał ją krwią i ser­cem gniewnym, w natchnieniu wiesz­czym i z pasją, jaka przystoi pisarzowi narodowemu; tradycja dramatu roman­tycznego miesza się tu z wielosłowiem modernistycznym, duch przeszłości po­daje rękę duchowi czasów własnych, gdy odezwał się zate