Jest tylko jedna przekonująca analiza WYZWOLENIA. To wstąp do wydania dramatu w Bibliotece Narodowej (Wrocław 1970) pióra wybitnej badaczki Wyspiańskiego - Anieli Łempickiej.
Rozpoczyna tę analizę pytanie: "Kto, z jakiej niewoli, przez kogo, w jaki sposób ma zostać wyzwolony"? I uwaga: "Odpowiedź na te pytania stawia nas od razu wobec komplikacji Wyzwolenia (...) aby zapowiedź tytułu mogła się sprawdzić, dokonać się winny co najmniej trzy różne wyzwolenia:
1. wyzwolenie Polski z niewoli politycznej
2. wyzwolenie narodu z bezwładu ducha i woli
3. wyzwolenie sztuki".

Wyzwolenie Polski z niewoli jest zadaniem ostatecznym - jest celem. Dwa inne wyzwolenia są środkami do celu: wyzwolenie narodu ze stanu inercji (jest to walka o ideologię) i wyzwolenie sztuki z kłamstwa i niepowagi (jest to walka o miejsce sztuki w ideologii). Mobilizację obu tych środków podjął w Wyzwoleniu Konrad-Poeta, inscenizujący dramat pt. "Polska współczesna". Imię nosi po bohaterze i poecie z Mickiewiczowskich "Dziadów". Zadanie podjął za Wyspiańskim, którego współcześni uznali za Czwartego Wieszcza. Za wieszcza - więc za proroka. Bohater "Wyzwolenia" Konrad jest zatem prorokiem. I zbrojny jest podwójnie: w prawdę, która jest wiedzą o drogach prowadzących do wyzwolenia Polski z niewoli politycznej. I w sztukę, która da mu władzę nad umysłami i duszami współobywateli (Mickiewiczowski "rząd dusz") i pozwoli propagować skutecznie wiedzę o tym, co trzeba uczynić dla niepodległości. A uczynić trzeba według Wyspiańskiego dwie rzeczy: wyz