"Pierwszy dzień wolności", przedostatnia sztuka L. Kruczkowskiego, wystawiona w 1959 roku, nawiązuje w swojej warstwie fabularnej do doświadczeń dużej grupy społeczeństwa polskiego i samego autora. Jest marzec 1945 roku. Grupa polskich jeńców zostaje uwolniona z obozu. Oszołomieni swobodą po pięciu latach życia za drutami stawiają pierwsze kroki w "normalnym" życiu. Wojna jednak jeszcze się nie skończyła, i w małym niemieckim miasteczku, w którym szukali schronienia, nadal zagraża niebezpieczeństwo. Taka w najogólniejszych zarysach jest kanwa fabularna sztuki: Kruczkowskiego interesują jednak problemy ogólniejsze niż przeżycia psychologiczne grupy bohaterów. Z zarysowanej sytuacji wydobywa przede wszystkim dramat postaw - zwłaszcza Jana, głównego bohatera i Ingi, niemieckiej dziewczyny, z której losami splotły się tak tragicznie losy Jana podczas pierwszego dnia życia na wolności. Moralne i ideowe konfrontacje postaw bohaterów oraz ukazanie stosunk