1. Kiedy spogląda się na rozwój pol­skiego teatru po 1945 roku, ude­rza w nim dialektyka napięć między tradycją i potrzebą wielkiej in­scenizacji a teatrem dyskursywnym, teatrem słów. Mościł się on najczęś­ciej w psychologicznym repertuarze różnych proweniencji: od realizmu do socrealizmu. Z jednej więc strony istniała w tych relacjach mniej lub bardziej świadoma walka o kontynu­ację dorobku i tradycji Leona Schillera i Wilama Horzycy, połączonych głęboko z całym ruchem odnowy lat dwudziestych, z drugiej potrzeba tea­tru w najlepszym razie psychologicz­nego, a najczęściej po prostu komer­cyjnego, dla niepoznaki windowana niekiedy w wyższe nieco regiony lite­ratury. Zjawisku temu obszerny, esej "Renesans Zapolskiej czyli omdlenie teatru" poświęcił w 1946 Kazimierz Wyka. Wywołało ono wówczas sporo niepokoju i było szeroko komentowa­ne w kręgach zatroskanych o treść i przyszłość polskiej kultury, nigdzie jednak niepokój o świadomość