Nie doczekaliśmy się, jak do­tąd, pełnego polskiego przekładu powieści Gyorgya Spiró "Iksowie". Było to "zasługą" głosów obu­rzenia wywołanych faktem, iż węgierski autor szargał jakoby w swej książce nasze narodowe świętości; zadziałały też oko­liczności natury politycznej, w "Iksach" dopatrywano się bowiem odniesień do naszej sytuacji na początku lat osiemdziesiątych. Z tekstem Spiró mogliśmy się więc zapoznać jedynie we frag­mentach opublikowanych na ła­mach "Pamiętnika Teatralnego". Na język polski przełożono na­tomiast "Szalbierza" - sztukę teatralną będącą sceniczną adaptacją niektórych wątków powieściowych. Jej prapremiera - we wrześniu 1987 roku w Teatrze Ateneum - nie wywołała wielkich emocji. Czas był już trochę inny, inne też ambicje reżysera. Inscenizując "Szalbierza", Maciej Woj­tyszko nie pragnął "odbrązowiania" postaci Bogusławskie­go, nie szukał też pretekstu do politycznych demonstracji. Tekst Spir