Pierwszy odcinek "Cmentarzy" Marka Hłaski ukazał się w roku 1957 w pierw­szym numerze "Ku­lis". Pozostałe skonfiskowano. Dziś nie konfiskuje się tego, co Hłasko napisał trzydzieści lat temu. Nie konfiskuje się rzeczy, których wówczas nie pozwalano ujawniać. Dziś wiemy więcej niż przedstawiają to choćby "Cmentarze". Treść życia publicznego jest o wiele bogatsza, bardziej jawna. Natomiast świado­mość historyczna - bardziej gorz­ka. Z dzisiejszej perspektywy utwór Hłaski, pisany przez niespełna 23-letniego autora, zdumiewa prze­nikliwością w spojrzeniu na historię polskiego stalinizmu. "Cmentarze" traktują o czasie, kiedy Hłasko pisał dopiero "Bazę Sokołowską". Dystans między "Bazą" a "Cmentarzami" był krótki. Ciężar obu utworów różny. Świadomość tego, co się dzieje w tym czasie w społeczeństwie - znaczna. Dziś możemy to bardziej obiektywnie ocenić, ponieważ pat­rzymy na ów okres z dystansu i per­spektywy nowych doświad